Արմեն Օհանյանը գրել սկսել է 30-ից հետո։ Նրա առաջին պատմվածքները հրապարակվել են «Ինքնագիր» գրական հանդեսում, այնուհետև պարբերաբար տպագրվել «Գրեթերթում»։ Օրերս «Անտարես» հրատարակչությունը լույս է ընծայել Արմենի «Կիկոսի վերադարձը» ինտերակտիվ պատմվածքների շարքը: Գրականագետները դեռ պիտի հասկանան, թե ինչ է այն՝ գրական տե՞քստ, թե՞ հաղորդակցվելու նոր ձև: ՍիվիլՆեթը Արմեն Օհանյանի հետ զրուցել է գրքի անսովոր քարոզարշավի, անսովոր բովանդակության և իր անսովոր աշխատելաոճի մասին:
— Արմեն, Ձեր գրքի քարոզարշավը հայաստանյան գրահրատարակչության պատմության մեջ նորություն էր՝ թարմ, հնարամիտ և աշխատող։ Ո՞ւմ գաղափարն էր։
— Գաղափարը «Անտարես» հրատարակչությանն էր, իրականացումը՝ մեր ուրախ ընկերախմբինը: Լուսանկարիչներ և պարզապես մարդիկ, որոնք ուզում էին մասնակցել, միավորվեցին, և ստացվեց այդպիսի ուրախ քարոզարշավ։
— Ձեր հարցազրույցներից մեկում հանդիպեցի մի ձևակերպման, թե տպագիր գիրքը հին ու չաշխատող կրիչ է։ Շատերը Ձեզ հետ չեն համաձայնվի։
— Հավանաբար կոնտեքստից դուրս փոքր-ինչ տարօրինակ է հնչում, սակայն խոսքը ինտերակտիվ պատմվածքների մասին էր: Ժանրն այնպիսին է, որ տեքստերը վիրտուալ տարածքում ավելի կենսունակ են, քանի որ մեկնաբանվում են, և գրող-ընթերցող ինտերակցիան ավելի հեշտ է տեղի ունենում: Այդ պատճառով եմ ասել, որ գիրքը հարմար կրիչ չէ այս ժանրի գրականության համար։ Բայց քանի որ պիտի լույս տեսներ «Անտարեսի» «XXI» շարքում, մտածեցի՝ ինչու ոչ։
— Ի՞նչ է iպատմվածքը, ինչո՞վ է այն տարբերվում սովորական պատմվածքից։
— i-ն ընդգծում է պատմվածքի ինտերակտիվ լինելը: Այսինքն՝ փորձում ենք գրող-ընթերցող սահմանն ինչ-որ կերպ քանդել և յուրաքանչյուր ընթերցողի հնարավորություն տալ դառնալ համահեղինակ: Այս սկզբունքը ես շատ եմ կարևորում վերջին երկու-երեք տարվա ստեղծագործական աշխատանքում: Նաև խաղային մոդելներ եմ կիրառել։
— Որքանո՞վ է արդարացված նման մոտեցումը, արդյո՞ք Ձեզ գոհացնում են արձագանքները, չե՞ն խանգարում, սխալ ուղով չե՞ն տանում։
— Արվեստն ինձ համար առաջին հերթին կոմունիկացիա է, երկխոսություն մարդկանց հետ: Փառք Աստծո, սոցիալական ցանցերն այդ հնարավորությունը տալիս են: Փաստորեն մեթոդն աշխատում է՝ տեքստերն ավելի կենսունակ են դառնում: Արդյունքում հայ գրականության պահանջարկն աճում է, հայերը կարդում են, արդեն՝ հայ հեղինակների։ Տեքստերն ավելի մատչելի են դառնում, սկսում է կայանալ գրաշուկան, զարգանում են հարակից ոլորտները, գրողներն արդեն համագործակցում են գրական գործակալների հետ, գործակալները՝ հրատարակիչների, հրատարակիչները՝ գրավաճառների, և երբ կան այս բոլոր օղակները, դա անհրաժեշտ, թեև ոչ բավարար պայման է գրական շուկայի կայացման համար։
Կամաց-կամաց, եթե ճիշտ մշակութային քաղաքականություն վարվի, մենք կունենանք հստակ աճ այս ոլորտում: Թեև դժվար է հստակ մշակութային քաղաքականություն ակնկալել, քանի դեռ մշակույթի նախարարը Հասմիկ Պողոսյանն է:
— Տպագիր գիրքը հավակնում է հավերժության. հավանաբար ցանկացած գրող հույս ունի, որ իր տեքստը կապրի դարերում։ Ի՞նչ ապագա է սպասում Ձեր արձակին, որն այդչափ կապված է այսօրի և այստեղի հետ։
— Կենդանի շփում և կրկին կենդանի շփում՝ դա ամենակարևորն է ինձ համար: Տեքստ, որը չի դիմում այսօրվա ընթերցողին, չի հուզում, չի կպնում՝ դատապարտված է: Մարդիկ վաղը չեն գալու և սեպագիր արձանագրությունների նման հայտնաբերեն ու ասեն, հա, տես ինչ են գրել 21-րդ դարի սկզբին: Այսօր դու պիտի ստեղծագործես, այսօր հաղորդակցվես, եթե այսօր այն կենդանի է, ապագա էլ կունենա: Եթե քո տեքստն ի սկզբանե մեռելածին է, եթե գրողը փորձում է հավերժության մեջ արժեքներ ստեղծել, կարծում եմ, որ այդ գրողը դատապարտված է: Այսինքն՝ անհնար է, որ դու արժեք ստեղծես, և այն քո այսօրվա կյանքը չփոխի, աշխարհն ինչ-որ կերպ չփոխվի:
— Ժողովածուի պատմվածքներից երկուսը համահեղինակությամբ են ստեղծվել։ Պատմությունը շատ ստեղծագործողների գիտի, որոնք զույգով են աշխատել, և նրանց մշտապես այդ հարցն են տվել՝ ինչպե՞ս եք միասին ստեղծագործում և ինչո՞ւ։
— Ինձ համար ստեղծագործելը հաճույք է, ուրախություն և բերկրանք: Պատմվածքներից մեկը գրվել է Արամ Պաչյանի հետ, մյուսը՝ Լիլիթ Կարապետյանի: Երկուսն էլ երիտասարդ, շատ տաղանդավոր գրողներ են, երկուսն էլ, իմ կարծիքով, մեծ ապագա ունեն և արդեն իսկ կայացած են իբրև գրող: Երկուսի հետ էլ շատ հեշտությամբ եմ աշխատել:
Պարզապես հատվածը գրում էի, ուղարկում Ֆեյսբուքով, մյուսը շարունակում էր և հետ ուղարկում, ես էի շարունակում: Բայց տեքստն այնքան բնականոն է ստացվել, որ շատերը զարմանում էին և նույնիսկ չէին կարողանում տարբերել, որ հատվածն է իմը, որը՝ Արամինը:
Մեզ մոտ տարածված կարծիք կա, որ ստեղծագործելը սակրալ, շատ անհատական է, տեքստը ներանձնական բան է և կոլեկտիվ հայտով հնարավոր չէ ստեղծագործել: Մենք, փաստորեն համահեղինակությամբ գործեր ստեղծելով, այդ տարածված կարծրատիպն էլ ենք քանդում։
— Հրաչյա Սարիբեկյանը մի անգամ զրույցի ընթացքում ասաց, որ իր ընթերցողին դեմքով ճանաչում է։ Դուք ունե՞ք նման տպավորություն, Ձեր կարծիքով՝ ինչպե՞ս է դա անդրադառնում ստեղծվող տեքստի վրա։
— Ես էտալոնային ընթերցող չունեմ, այսինքն՝ չեմ պատկերացնում, թե իմ ընթերցողն ինչպիսին պիտի լինի: Դա մեկն է, որը հայերեն կարդալ գիտի, ընդամենը։ Պարզապես մարդ, որը բաց է արվեստի նկատմամբ, նա կստանա մեսիջը:
Ես գիտեմ Հրաչի որոշ ընթերցողների, որոնց Հրաչն անձամբ չի ճանաչում, այնպես որ՝ չեմ կարծում, որ նա ճիշտ է: Չկա նման բան:
— Գրականության ոլորտում ապագա ծրագրեր ունե՞ք։
— Եթե որպես մարդ ունեմ ապագա, ապա ունեմ նաև գրական ծրագրեր: Չգիտեմ. որքան կգրվի՝ այնքան կգրվի: Հիմա աշխատում եմ առաջին վիպակիս վրա, որը կոչվելու է «Վարդագույն քաղաք»։ Ֆեյսբուքում դնում եմ հատվածներ, փորձարկում եմ, տեսնեմ՝ ինչպես են ընդունում: Կարծես վատ չի ընթանում աշխատանքը, այնպես որ՝ հաջորդ տարի կներկայանամ նոր գրքով։
Զրուցել է Մարիա Հովսեփյանը
Տեսանյութը դիտեք այստեղ:
