Հայերեն տարբերակը կարդացեք էջի ներքևում
It was the evening of April 23.
On a busy intersection near one of the metro stations in Istanbul’s Sisli district, a silent vigil honoring the memory of the victims of the Armenian Genocide was being held…and then the march began.
This was the first time that a procession of people, holding large banners about the Genocide, with photos of intellectuals murdered in 1915, and red carnations in hand, made its way through the streets of Istanbul.
Solemn and melodic Armenian music accompanied the procession. Night had already fallen. Participants lit candles and left them at the entrance of buildings, bestowing light to the souls of those who were enclosed within the walls of their homes, illuminating their humanity. Some spray painted walls with the names of the greats of Armenia – Zabel Yesayan, Grigor Zohrab, Hrant Dink…buradaydi — they were here …
Even the greats became part of the light as candles were lit and placed by their names, bright and special in the deepening darkness. There were many journalists, running here and there, trying to capture the events and snatch a fragment of commentary.
I climbed into the second floor of a nearby building to take some photos, and by the time I came down, I had fallen behind. I quickly walked down the street to reach them… and then I saw Romina.
She was detached from the world, her face in her hands, her gaze, absent… I thought to myself, she is a photojournalist, affected by the images she had seen. Just a half hour earlier, I had convinced myself not to put down my camera and not to join the participants – I had stopped for a moment, given myself time to share the feelings, grasp the thoughts and pain floating in the air… and returned to my work.
I took a photograph of her. She didn’t notice anything. She didn’t notice me. She was staring at the last rows of the procession as they passed before her, holding the images of Armenian intellectuals high above their heads. She was somewhere, not in the present.
I approached her.
I smiled.
She smiled.
She said something in Turkish.
I didn’t understand.
She wiped her tears, caught her breath.
“This is the first time this is happening here!..” she said.
“I know”.
She was unable to continue.
I wanted to make her understand that I was not a foreigner, that I shared the pain and the emotions.
“I am Armenian, from Yerevan,” I said.
“I am Armenian, from Istanbul,” she replied.
We embraced tightly.
“Do you speak Armenian?”
“Of course,” she whispered in Armenian, and I no longer knew what to say.
Do I also feel? Yes.
Do I also share the pain? Yes.
Do I understand? I don’t know. Is it possible for me to understand these people who have lived in fear and pain for a century? Do I know what it means to be afraid of revealing your own identity and past? Do I share the feeling of imminent freedom that is slowly awakening in the Istanbul-Armenians? Probably not.
I have lived in the Armenian state for one century now, I have been constructing my state for one century now… and they are also in their homeland, but in a foreigner’s country…
I don’t know her pain.
“Be well,” was the only thing I could say. We smiled at one another again. “Shall we go?” I asked as I indicated the procession which had moved on. She shook her head. “I have a small son at home… I just had to see this.”
She went home.
To her Armenian child.
To impart the dream of the Armenian.
Romina, an Armenian woman in Turkey.
Written by Seda Grigoryan.
Istanbul, 2014
———————————————-
Ապրիլի 23-ի երեկոն էր. Ստամբուլի Շիշլի թաղամասի մետրոյի կայարաններից մեկի մոտ, շատ բանուկ կետում Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի լուռ միջոցառում էր իրականացվում… հետո սկսեց երթը. պատմության մեջ առաջին անգամ Ստամբուլի փողոցներում շրջում էին ցեղասպանության մասին մեծ պաստառներով, ձեռքերում` սպանված մտավորականների նկարներն ու կարմիր մեխակներ…
Թափորին ուղեկցում էին հայկական տխուր, մեղեդային երգերը. իրիկնանում էր. մասնակիցները մոմեր էին վառում ու թողնում շենքերի մուտքերի մոտ` լույս էին բաժին հանում տներում փակված, իրենց ներսում պահ մտած Մարդու հոգիներին… մի քանիսը պատերին հայ մեծերի անուններն էին գրաֆիտիով գրում` Զաբել Եսայան, Գրիգոր Զոհրապ, Հրանտ Դինք… buradaydi (այստեղ են)… Մեծերն էլ լույսից անմասն չէին մնում, անունների շուրջ մոմեր էին վառվում` խտացող մթության մեջ պայծառ, հատուկ… լրագրողները շատ էին, աջուձախ էին վազվզում, իրադարձությունները ֆիքսում, մեկնաբանություններ պոկում… մինչև կիջնեի շենքերից մեկի երկրորդ հարկից, ուր գնացել էի վերևից կադր ստանալու, հետ մնացի թափորից:
Փողոցն արագ իջա, որ հասնեմ… ու տեսա Ռոմինային. աշխարհից կտրված, դեմքն ափերի մեջ, հայացքը` բացակա… մտածեցի` ֆոտոլրագրող է, ազդվել է տեսած պատկերից (ինքս ընդամենը կես ժամ առաջ ինձ համոզեցի ցած չդնել տեսախցիկն ու չմիանալ ցուցարարներին. մի պահ դադար տվեցի, ինձ ժամանակ տվեցի` կիսել ընդհանուր տրամադրությունը, որսալ օդում տարածվող մտքերն ու ցավը… ու վերադարձա աշխատանքիս)… նկարեցի: Ոչինչ չէր նկատում: Ինձ չէր նկատում: Նայում էր իր առջևով անցնող թափորի վերջին շարքերին, մարդկանց գլխավերևում պահված մտավորականների նկարների հանդարտ երթին, ու չէր վերադառնում ներկա:
Մոտեցա:
Ժպտացի:
Ժպտաց:
Թուրքերեն ինչ-որ բան ասաց:
Չհասկացա:
Արցունքները սրբելով` շունչը տեղը բերեց.
– This is the first time happening here!..
– I know…
… չկարողացավ խոսքը շարունակել…
ուզեցի հասկացնել, որ օտար չեմ, կիսում եմ ցավն ու հուզմունքը.
– I am Armenian, from Yerevan…
– and I am Armenian, from Istanbul.
…..
պինդ գրկեցինք իրար.
– Do you speak Armenian?
– Իհարկե,- ականջիս տակ ասաց:
…ու արդեն չգիտեի` ինչ ասել… ես էլ զգու՞մ եմ – այո…
Սեդա Գրիգորյանը ՍիվիլՆեթի գլխավոր ռեժիսորն է:
կիսու՞մ եմ – այո… հասկանու՞մ եմ – չգիտեմ… կարո՞ղ եմ հասկանալ արդեն մեկ դար վախի ու ցավի մեջ ապրող այս մարդկանց. գիտե՞մ, թե ինչ է նշանակում վախենալ սեփական ինքնության ու անցյալի բացահայտումից. կիսու՞մ եմ մոտալուտ ազատության զգացումը, որ օր-օրի զարթնում է պոլսահայերի մեջ… հավանաբար` ոչ. ես հայկական պետության մեջ եմ ապրել արդեն մեկ դար, ես իմ պետությունն եմ կերտում արդեն մեկ դար… իրենք էլ իրենց հայրենիքում են, բայց օտարի երկրում…
ես նրա ցավը չգիտեմ…
– Լավ կացեք. – նորից ժպտացինք իրար.- գնացի՞նք,- գլխով ցույց տվեցի երթի ուղղությամբ: Գլուխը բացասական շարժեց.
– Փոքրիկ տղա ունեմ տանը… ուղղակի պետք է տեսնեի սա…
գնաց տուն,
հայ զավակի մոտ,
հայի երազանքը փոխանցելու,
Ռոմինան՝
հայուհին Թուրքիայում:
Սեդա Գրիգորյան, Ստամբուլ-Երևան
