Պոլսահայ հայտնի լրագրող, գրող, լեզվաբան Սևան Նշանյանը Թուրքիայի Իզմիր քաղաքի մերձակայքում գտնվող Շիրինջե գյուղում ապօրինի շինարարություն կատարելու մեղադրանքով 2013թ. դեկտեմբերի 12-ին դատապարտվել է երկու տարվա ազատազրկման: Նշանյանը մինչև բանտ գնալը ՍիվիլՆեթի հետ զրույցում կանխատեսել էր, որ իրեն կազատազրկեն ոչ թե Մուհամեդ մարգարեին վիրավորելու, այլ ապօրինի շինարարություն կատարելու մեղադրանքով: Բանտից մեկ շաբաթով ազատված Նշանյանը ՍիվիլՆեթին պատմել էր իր բանտային պայմանների մասին և անգամ հույս հայտնել, որ իրեն համակարգիչ և համացանցի մատչում կտրամադրեն, սակայն դեպքերն այլ զարգացում ունեցան:
2014թ. փետրվարի 26-ին հարցաքննությունից հետո Նշանյանին Թորբալըի բաց բանտից տեղափոխել էին Բուջայի փակ բանտ՝ պահակներից մեկի գողության մասին Ֆեյսբուքում և իր անձնական բլոգում գրառում կատարելու համար: Բուջայի բանտում անկողին չլինելու պատճառաբանությամբ Նշանյանը քնում էր հատակին, սահմանափակված էր ջրից օգտվելու նրա հնարավորությունը: Մարտ ամսին Նշանյանը Բուջայի փակ բանտից տեղափոխվել է Ալիաղայի բանտ:
Ի աջակցություն Սևան Նշանյանի՝ նրա հարազատներն ու ընկերները հանդես են գալիս տարբեր նախաձեռնություններով: Այսպես՝ 2014թ. մարտի 18-ին Նշանյանի ընկերներ Սայիթ Չեթինօղլուի և Հրանտ Գասպարյանի նախաձեռնությամբ` Ստամբուլի Ջեզայիր սրահում «Ինչպե՞ս է Սևան Նշանյանի վիճակը» խորագրով հանդիպմանը ներկայացվել է Նշանյանի գործունեությունը, ապա՝ ընթերցվել բանտից նրա նամակը:
Օրերս Սևան Նշանյանի մտերիմները ներկայացրել են Շիրինջեում նրա հեղինակած ճարտարապետական աշխատանքները՝ փորձելով ցույց տալ՝ մտավորական Սևան Նշանյանը հանցագործ չէ, այլ, ինչպես ինքն է գրել նամակում, «աշխատել է միայն պետության և ժողովրդի կողմից աղբը նետված մի գյուղում կյանքի տեսլական ստեղծել», «փորձել է կոպտորեն ավերված ճարտարապետական ավանդույթը վերակենդանացնելով՝ հարմարեցնել նոր դարաշրջանի պայմաններին», և այդ ամենն «արել է գեղեցկության համար»: Ստորև ներկայացված է Նշանյանի ճարտարապետական գործունեության ամփոփումը, որին կցված են լուսանկարներ:
Շիրինճէ Գիւղը
Շիրինճէ գիւղը յունական հին գիւղ մըն է, ուր ԺԸ. դարու վերջաւորութեան բնակութիւն հաստատած են։ 1923-ին Սելանիք քաղաքի բնակչութեան հետ իրականացող փոխանակութեան հետեւանքով վերստին բնակութիւն կը ստանայ։
Գիւղին հին ճարտարապետութիւնը կանոնաւոր յատկագիծերու միօրինակութիւնը կը յիշեցնէ։ Շուրջ 200 բնակարան եւ 2 եկեղեցի գրանցուած ու պահպանուած է։
Ա. Աշխարհամարտէն առաջ բնակչութեան թիւը կը գուշակուէր շուրջ 5000 հոգի, ժողովուրդը փոխանակութեան ենթարկուելէ ետք՝ բնակչութեան թիւը շուրջ 3000-ի հասած է, եւ մինչեւ մօտ անցեալին շարունակած է այս թիւը հետզհետէ նուազիլ։ Նաեւ 1951-ին ջնջուած է գիւղի քաղաքապետութեան կարգավիճակը։ 1990-ի մարդահամարի տուեալներով բնակչութեան թիւը 787-ի հասած է, եւ վերջապէս 2000 թուականի մարդահամարի տուեալներով ալ հասած է 686-ի։
1990-ական տարիներու սկիզբը գիւղը ունէր քանի մը պարզ գեղջական ոճով կահաւորուած ճաշարաններ ու իջեւաններ։ Իսկ 1998 թուականին, Նշանեան Տուներու ձեռնարկութեան անուան ներքեւ վերաշինուած ու նորոգուած հին տուներուն բացումը կը կատարուի։ Այս թուականէն սկսեալ գիւղը զբօսաշրջութեան առումով արագօրէն կը յառաջանայ, ուր ներկայիս կը գտնուի շուրջ 20 հիւրանոց, 25 ճաշարան եւ շուրջ 80 յուշանուէր վաճառող խանութներ։ 2010 թուականի տուեալներուն համաձայն՝ կ՚ակնկալուի 1 միլիոն այցելու եւ տարեկան շուրջ 20 միլիոն լիրայի զբօսաշրջութեան հասոյթ։
1992 – 2013 թուականներու միջեւ Սեւան Նշանեանի ձեռամբ վերանորոգուած, բարեփոխուած եւ կամ կառուցուած Շիրինճէ Գիւղի կառոյցները.
Վերանորոգուած Կառոյցներ
Գիւղին մէջ կիսաքանդ վիճակով, իրենց աւանդական կառուցողական ոճին հաւատարիմ մնալով, եւ գործածելով իւրայատուկ շինանիւթեր, վերանորոգուած են ինը տուներ։ Այս կառոյցներէն երեքը կը պատկանի Նեսին Հիմնարկի սեփականութեան, որ տրամադրուած է Նշանեան Տուներու ձեռնարկութեան եւ կ՚օգտագործուի որպէս հիւրանոց։ Տուներէն մէկ հատը կը պատկանի Միւժտէ Թէօպէքճի (Նշանեան)ին։ Երրորդ անձերու պատկանող միւս հինգ տուներուն չորսը իրենց սեփականատէրերուն կողմէ հիւրանոցի վերածուելով կը գործեն։
Բարեփոխուած Կառոյցներ
Մօտիկ շրջանի մէջ շինուած չորս անբնոյթ կառոյցը ներքին ու արտաքին բարեփոխութիւններու ենթարկուելով –հնարաւորութեան չափ- վերածուած է գիւղի իւրայատուկ աւանդական ճարտարապետական ոճին։ Այս շէնքերէն կարելի է օրինակել քարաշէն եռայարկ ապարանք կոչուած կառոյցը, որ կ՚անուանուէր՝ «Գիւղին թափթփուկը»։ Յաջող կարգ մը միջամտութիւններու շնորհիւ կը դառնայ այցելուներու «Շիրինճէ գիւղին ամենագեղեցիկ պատմական տունը»։
Նոր Կառոյցներ
Ինչպէս որ ակնյայտ են Շիրինճէ գիւղի աւանդական կառուցողական ոճին մաս կազմող երկյարկանի կառոյցները, նոյնպէս ալ կարեւոր տեղ կը գրաւեն գիւղէն դուրս այգեստաններու մէջ կառուցուած միյարկ «տամ» կոչուած կառոյցները։
Գիւղէն դուրս քսան արտավարի չափ տարածութեամբ հողամասի մը վրայ, վերոյիշեալ «տամ» կոչուած ոճով ութը հատ տուն եւ օժանդակ շէնքերով համալիր մը 2006-ին կը կառուցուի, եւ Նշանեան Տուներու ներքեւ որպէս հիւրանոց սպասարկութեան կը բացուի։ 2010 թուականին ալ այս շէնքերուն կողքին կառուցուած է երկյարկանի ու հինգ սենեակով ապարանք մը եւ 11 մեթր բարձրութեամբ քարաշէն աշտարակ մը։
Բոլոր կառոյցները կը կառուցուէին տեղական քարի որմնադրութեան ոճով, կ՚օգտագործուէին հողէ կամ կիրէ պատրաստուած շաղախներով։ Աշտարակաշինութիւնը Շիրինճէ գիւղի աւանդական կառուցողական ոճին մաս չի կազմեր, սակայն կառուցուած աշտարակը օրինակ առնուած է որպէս պաշտպանութեան աշտարակ, եւ Արեւմտեան Անատոլուի ու դրացի երկիրներու տեղական շինարարութեան աւանդութեան մէջ յաճախ կը տեսնուի։
Բաղնիքը, որ Սելչուքի մէջ բազմաթիւ օրինակներով տարածուած պատմական շրջաններէ այսօրուայ հասած բաղնիքներուն փոքր չափով նմանութիւնն է, հողով շաղախուած եւ քարերով շինուած է։ Գմբեթը երկշերտ իսկական է, ժամանակի ընթացքին խոտ աճելու առիթ տալու համար գմբեթի շինարարութեան ընթացքին նոյնպէս հողէ շաղախներ գործածուած է։
Նեսին Մաթեմաթիքի Գիւղը
Գիւղէն 1 քիլմ. հեռաւորութեամբ 21 արտավարի չափ տարածութեան վրայ, Նեսին Հիմնարկի սեփականութեան պատկանող Մաթեմաթիքի Գիւղը իր մէջ կը պարունակէ շուրջ քսան հատ քարաշէն կառոյցներ։ Այս գիւղին մէջ կը կազմակերպուին լիսէի, գոլէճի, համալսարանի մակարդակով ուսողութեան բոլոր ճիւղերը, որպէս ամառնային դպրոց եւ կամ կը կազմակերպուի խտացուած դասախօսութիւններ, աշխատանոցներ, գիտաժողովներ։ Յարմարութեան տարողութիւնը 150 անկողին ըլլալով կը հաշուի, այս թիւը ամառնային շրջանին, վրաններու մէջ օթեւանողներուն թիւը կը հասնի 250-ի։ Գիւղին կեդրոնը կազմող 13 շէնքերը կառուցուած են Սեւան Նշանեանի կողմէ։ Իսկ տարիներու ընթացքին աւելցուած կարգ մը շէնքեր ակնյայտօրէն հեռացած են գիւղին աւանդական կառուցողական ոճէն։
Թատրոնի Մենաստանները
Հին Մետրեսէ եւ վանքերու նման կառուցուած այս շէնքը ունի 750 քառակուսի մեթր տարածութեամբ բակի մը շուրջը պատող երկյարկանի կամարաձեւ սենեակներ։ Առաջին յարկերը տրամադրուած են որպէս ժողովասենեակ եւ ցուցադրութեան վայր, իսկ վերի յարկերը՝ բնակարաններ ըլլալով կահաւորուած են։ Պոլսոյ շրջիչ թատրոնին համար տրամադրուած է՝ որպէս աշխատանքի, ուսման եւ ցուցադրութեան վայր։ Առաջին հերթին ակնկալուած է ընդամէնը 60 հոգինոց օթեւան մը։
Ապառաժի Դամբանը
Շիրինճէ գիւղէն եւ Ուսողութեան գիւղէն յայտնուող ժայռի մը ճակատը քանդակուած է. 6 մեթր բարձրութեամբ եւ 4.5 մեթր լայնութեամբ է, ունի 2 մեթր խորութեամբ սիւնազարդ սրահ մը։ Ունի յոնիական ոճով երկու սիւներ, որու ճակտին վրայ փորագրուած է Մետուսան եւ զանազան նախշաձեւ զարդեր։ Դամբարանը դեռ չէ բացուած՝ յետագային բացումը պիտի կատարուի։
Սեւան Նշանեան Գրադարանը
Նեսին Ուսողութեան գիւղին մէջ Սեւան Նշանեանի կողմէ ծրագրուած եւ կառուցուած է 400 քառակուսի մեթր տարածութեան վրայ երկյարկանի քարաշէն գրադարան մը, որ 15 հազար գիրք կը պարունակէ, ունի նաեւ 250 հոգինոց ժողովասրահի սպասարկութեան դրութիւն։
