Հայաստանում ապօրինի որդեգրման թեման, որն օրեր առաջ շրջանառվեց ԱԱԾ-ի հաղորդագրությամբ, նոր զարգացում է ստանում: Այս անգամ երեխաների ապօրինի որդեգրման դեպքերից նոր դրվագներ է բացահայտել ոստիկանությունը:
Ոստիկանության տարածած հաղորդագրության մեջ ասվում է, որ օտարերկրյա որդեգրումների բնագավառում կատարված իրավախախտումների վերաբերյալ օպերատիվ տեղեկություններ էին ստացվել, որոնք վերլուծելուց հետո ձեռնարկվել են ծավալուն օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումներ և բացահայտվել տարբեր պաշտոնատար անձանց կողմից մանկատների երեխաների որդեգրման գործընթացում կատարված առերևույթ հանցագործություններ ու օրենքի կոպիտ խախտումներ։ ՀՀ ոստիկանությունը ներկայացրել է որոշ դեպքեր՝ գործերի շահերից ելնելով չնշելով դրանց ամբողջական հանգամանքները։
Գործընթացը սկսվել է 2009 թվականին
«Մասնավորապես, ձեռնարկված միջոցառումների արդյունքում պարզվել է, որ դեռևս 2009 թվականին որոշ պաշտոնատար անձինք ՀՀ-ում գործող մանկատներից մեկում գտնվող երեխայի որդեգրումը կազմակերպելու նպատակով օգտագործել են տվյալ երեխայի ծնողի անունից գրված, նոտարական կարգով հաստատված գրավոր հայտարարություն՝ երեխայի խնամքից հրաժարվելու և որդեգրման համաձայնություն տալու մասին։ Մինչդեռ նյութերի նախապատրաստման ընթացքում տվյալ ծնողը բացատրությամբ հայտնել է, որ ինքը երբևէ նման գրավոր հայտարարություն չի արել և երեխայից հրաժարվելու որևէ փաստաթուղթ չի ստորագրել։ Պարզվել է, որ այդ փաստաթղթի օգտագործմամբ կազմակերպվել է տվյալ երեխայի որդեգրումը և տեղափոխումը արտերկիր։
Մեկ այլ դրվագով, ըստ նախնական տվյալների, պարզվել է, որ Հայաստանի մանկատներից մեկի տնօրինությունը օգտագործել է մանկատանը գտնվող երեխայի ծնողի անունից դիմում՝ ուղղված մանկատան տնօրենին՝ իր երեխայի խնամքից հրաժարվելու և որդեգրման համաձայնություն տալու մասին։ Նշված դիմումը ստորագրել են նաև մանկատան որոշ աշխատակիցներ՝ որպես հաստատում այն հանգամանքի, որ դիմումը գրվել է իրենց ներկայությամբ։ Այնուհետև դիմումը կնքվել է մանկատան տնօրենի կնիքով, և այդ փաստաթուղթը օգտագործվել է տվյալ երեխային որդեգրելու և արտերկիր տեղափոխելու նպատակով։
Նյութերի նախապատրաստման ընթացքում երեխայի ծնողը հայտնել է, որ ինքը երբևէ նման դիմում չի գրել և չի ստորագրել։ Ավելին՝ ձեռնարկված միջոցառումներով պարզվել է, որ այն օրը, որ գրվել է այդ դիմումը և թվագրվել, այդ օրը տվյալ ծնողը չի գտնվել ՀՀ տարածքում։
Ընդ որում, չունենալով որդեգրման գործընթացը կազմակերպելու կամ ուղղորդելու որևէ լիազորություն՝ օրենքի կոպիտ խախտմամբ, նախապես պայմանավորվելով ՀՀ-ում երեխա որդեգրել ցանկացող օտարերկրյա քաղաքացիների հետ, մանկատների որոշ տնօրեններ և այլ պաշտոնատար անձինք կազմակերպել են նրանց հանդիպումը մանկատանը գտնվող երեխաների հետ, այնուհետև համաձայնություն գալով կոնկրետ երեխայի որդեգրման հարցում՝ հորդորել են երեխայի ծնողին գրել որդեգրման համաձայնություն տալու դիմում», – ասված է ոստիկանության հաղորդագրության մեջ։
Ինչ է ասում օրենսդրությունը
Ըստ ՀՀ օրենսդրության, որդեգրել ցանկացող որևէ անձ իրավունք չունի որդեգրման նպատակով տեսակցել որևէ երեխայի, մինչև ծնողի կողմից իր երեխայից հրաժարվելը և այդ երեխային որպես որդեգրման ենթակա երեխա հաշվառելը։ Ավելին՝ ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով, որդեգրել ցանկացող անձանցից առաջնահերթությունը տրվում է ՀՀ քաղաքացիներին, իսկ օտարերկրյա քաղաքացիները Հայաստանում որդեգրման ենթակա երեխայի մասին կարող են տեղեկություն ստանալ տվյալ երեխային Հայաստանում որպես որդեգրման ենթակա երեխա հաշվառելուց առնվազն երեք ամիս հետո, այն դեպքում, եթե Հայաստանի որևէ քաղաքացի տվյալ երեխային որդեգրելու ցանկություն չհայտնի։
Ձեռնարկված միջոցառումների ընթացքում, նշում են ոստիկանությունից, տեղեկություններ են ստացվել այն մասին, որ Հայաստանի մանկատների տարբեր ժամանակահատվածներում պաշտոնավարած տնօրեններ, չունենալով որդեգրման բնագավառում ուղղորդելու կամ որդեգրումը կազմակերպելու որևէ գործառույթ, կատարել են օրենքի բազմաթիվ խախտումներ, որոնց միջոցով հնարավոր է դարձել իրենց մանկատանը գտնվող երեխայի որդեգրումը։
«Մասնավորապես, տեղեկություն է ստացվել, որ մանկատան տնօրենը տևական ժամանակ հորդորել է մանկատանը գտնվող սաներից մեկի ծնողին՝ հրաժարվել իր երեխայից, դիմում գրել հրաժարվելու մասին և որդեգրման համաձայնություն տալ։ Ծնողից չստանալով համաձայնություն՝ տնօրենը սպառնացել է, որ հակառակ դեպքում ինքը կզրկի նրան ծնողական իրավունքից և կկազմակերպի երեխայի որդեգրումը առանց ծնողի համաձայնության, միաժամանակ հայտնելով, որ այդ դեպքում ծնողը երբեք որևէ տեղեկություն չի կարող ստանալ երեխայի մասին։ Իսկ եթե իր կամքով գրի երեխայից հրաժարվելու մասին դիմում, ապա ինքը կհոգա, որ ծնողը պարբերաբար կարողանա տեղեկություն ստանալ երեխայի մասին։ Արդյունքում ձեռք է բերվել երեխայի որդեգրման համաձայնության մասին ծնողի գրավոր դիմումը, ինչից հետո կազմակերպվել է երեխայի որդեգրումը և տեղափոխումը արտերկիր», – ասված է հաղորդագրությունում։
Հետքը տանում է դուրս՝ Իտալիա
Այս փուլում ոստիկանության՝ կազմակերպված հանցավորության դեմ պայքարի գլխավոր վարչության ծառայողները ՀՀ-ում Ինտերպոլի ազգային կենտրոնական բյուրոյի միջոցով ակտիվ համագործակցություն են իրականացրել նաև օտարերկրյա մի շարք պետությունների իրավապահների հետ։
Հատկանշական է, որ համաձայն ԱԱԾ-ի հաղորդագրության, բացահայտվել են երեք տասնյակ հայ երեխաների ապօրինի որդեգրման դեպքեր Իտալիայի քաղաքացիների կողմից:
Ըստ գործի նյութերի՝ Հայաստանի երկու քաղաքացի, օգտագործելով իրենց կապերը հանրապետական մանկաբարձական հաստատություններից մեկում, մի շարք գերատեսչություններում և մանկատներում, կազմակերպել են օտարերկրյա քաղաքացիների կողմից ապօրինի որդեգրումները: «Ծննդատան տնօրենը և մի շարք աշխատակիցներ 2016-2018թթ. ժամանակահատվածում ստիպել են տասնյակ կանանց, ովքեր անձնական կամ սոցիալական պատճառներով մտադրվել էին դիմել հղիության արհեստական դադարեցմանը՝ ծննդաբերել, հրաժարվել երեխաներից և ստորագրել իրենց որդեգրման թույլտվությունը», – ասվում էր ԱԱԾ-ի հաղորդագրությունում:
Ինչ խախտումներ են կատարել մանկատան տնօրենները
Մեկ այլ դեպքում, նշում են ոստիկանությունից, կրկին մանկատան տնօրեններից մեկը տևական ժամանակ համոզելով մանկատանը գտնվող երեխայի ծնողներից մեկին հրաժարվել իր երեխայից և տալ որդեգրման համաձայնություն, վերջապես ստացել է այդ համաձայնությունը, այն պայմանով, որ երեխան որդեգրվի միայն Հայաստանում։ Սակայն հայտնելով, որ երեխան պետք է որդեգրվի արտասահմանում, ինքը արդեն կազմակերպել է երեխայի և օտարերկրյա քաղաքացիների հանդիպումը և գիտի, թե որտեղ պետք է որդեգրվեն երեխաները և հորդորել է հրաժարվել երեխային Հայաստանում որդեգրելու մտքից:
«Մեկ այլ դեպքում ձեռնարկված միջոցառումների արդյունքում, ըստ նախնական տվյալների, պարզվել է, որ մանկատան տնօրենը օգտվելով այն հանգամանքից, որ ծնողը սոցիալական ծանր պայմաններից ելնելով ցանկանում է ժամանակավորապես երեխային տեղավորել մանկատանը, ապակողմնորոշել է նրան՝ տրամադրելով սխալ տեղեկատվություն, որ նույնիսկ այդ դեպքում ծնողը պետք է տա գրավոր համաձայնություն՝ երեխայից հրաժարվելու և որդեգրման համաձայնություն տալու մասին։ Հակառակ դեպքում իրենք չեն կարող նույնիսկ ժամանակավոր ընդունել երեխային։ Այդ կերպ ստանալով ծնողի համաձայնությունը՝ կարճ ժամանակ անց կազմակերպել է երեխայի որդեգրումը և տեղափոխումը արտերկիր։
Առերևույթ հանցագործությունների դեպքերի առթիվ ոստիկանությունում հարուցվել է քրեական գործ։
Կատարվում է քննություն», – ասած է հաղորդագրությունում։
Խոսքը երեխաների օրգանների վաճառքի մասի՞ն է
Ապօրինի որդեգրումների մասին Հայաստանում առաջին անգամ բարձրաձայնվեց կառավարության մակարդակով «թավշյա հեղափոխությունից» ամիսներ անց: Այդ ժամանակ ՀՀ առաջին փոխվարչապետ Արարատ Միրզոյանը 2019թ․ հունվարի 10-ին կառավարության նիստի ժամանակ արեց հայտարարություն, որից վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանի «ճնշումը բարձրացավ»։
«Չեմ ուզում որևէ մեկի անմեղության կանխավարկածը խախտել, բայց մենք էստեղ գործ ունենք մաֆիայի հետ։ …. Մենք շատ ավելի ցավալի իրողության հետ գործ ունենք, մասնավորապես՝ երեխաների օրգանների վաճառքի, այդ թվում՝ և արտասահման որդեգրվող։ Մենք արդարադատության նախարարի հետ խոսել ենք այս հարցով, այց է կատարվել և մինչ այս պահը եկած պատասխանները գոհացուցիչ են այն առումով, որ ոչ մի վատ դեպք չի բացահայտվել, բայց, այնուամենայնիվ, հիմնավոր կասկածներ կան, որ արտասահման երեխաները երեք ուղղություններով են հիմնականում որդեգրվում, և այդ երկրները հայտնի են այդ վատ առումներով։ Խնդիրն այն է, որ կեղծ մարդիկ որդեգրում են տարբեր երկրների երեխաների և հետագայում այդ երեխաները կարող են զրկվել իրենց մեկ երիկամից»,- հայտարարեց Արարատ Միրզոյանը։
Նիկոլ Փաշինյանի հարցին, թե այդպիսի դե՞պք է գրանցվել, Արարատ Միրզոյանը պատասխանեց. «Օդում կախված լուրեր կան»:
Այդ ժամանակ ԱԱԾ տնօրեն Արթուր Վանեցյանն ու ՀՀ գլխավոր դատախազ Արթուր Դավթյանը հերքեցին երեխաների օրգանների, թրաֆիքինգի դեպքերը: «Միայն ունեցել ենք երեխայի առքուվաճառք»,- ասաց գլխավոր դատախազը:
Արշալույս Մղդեսյան
