Սիրիայի Իդլիբ նահանգում ավիահարվածի հետևանքով զոհվել է Թուրքիայի առնվազն 33 զինծառայող, հայտնել է Սիրիային սահմանակից թուրքական Հաթայ նահանգի նահանգապետ Ռահմի Դողանը:
Դողանն ավելի վաղ ասել էր, որ ավիահարվածը հասցրել են «սիրիական ռեժիմի» ռազմաօդային ուժերը, սակայն այդ տեղեկությունների այլ հաստատում դեռ չկա: Սիրիայի իշխանությունները չեն մեկնաբանում իրավիճակը։
Թուրքիայի նախագահի աշխատակազմի հաղորդակցության վարչության ղեկավար Ֆահրեթթին Ալթունը հայտնել է, որ ի պատասխան Իդլիբում հարվածի՝ թուրքական զորքերը՝ ինչպես ավիացիան, այնպես էլ ցամաքային ուժերը, կրակ են բացել սիրիական ռեժիմի «հայտնի բոլոր» թիրախների վրա:
Թուրքական բանակի գործողությունները համակարգելու համար Սիրիայի հետ սահման են մեկնել Թուրքիայի պաշտպանության նախարարը և բարձրաստիճան սպաներ։
Այն բանից հետո, երբ հայտնի դարձավ Սիրիայում ռազմական կորուստների մասին, Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը անվտանգության հարցերով արտակարգ խորհրդակցություն է անցկացրել, որը տևել է մոտ վեց ժամ։
Այլ տեղեկությունների համաձայն ՝ զոհվածների թիվը կարող է ավելի շատ լինել։ Սիրիացի ակտիվիստները հայտնում են, որ հինգշաբթի ավիահարվածների արդյունքում սպանվել է առնվազն 34 թուրք զինվորական է զոհվել։
Վիրավորներին տեղափոխել են Սիրիայի սահմանի մոտ գտնվող թուրքական քաղաքների հոսպիտալներ։
Իրավիճակը Իդլիբում
Իդլիբը Սիրիայի միակ տարածաշրջանն է, որը մնում է ընդդիմության վերահսկողության տակ։ Այնտեղ շուրջ 3,5 մլն փախստական կա Սիրիայի այլ շրջաններից, որոնք չեն ցանկանում ապրել Դամասկոսի ռեժիմի ներքո:
Անկարան ռազմական աջակցություն է ցուցաբերում սիրիական ընդդիմությանը, մինչդեռ Ռուսաստանն ակտիվորեն աջակցում է կառավարական ուժերին։ Սիրիայում տեղակայված է ռուսական զորակազմը, Ռուսաստանի օդատիեզերական ուժերի ինքնաթիռները մարտական թռիչքներ են իրականացնում ՝ օգնելով սիրիական ավիացիային։
Իդլիբում իրավիճակը սրվել է այն բանից հետո, երբ Թուրքիան հայտարարեց, որ մինչև փետրվարի վերջ Դամասկոսը պետք է իր ուժերը հետ քաշի նահանգում տեղակայված թուրքական դիտակետերից: Հակառակ դեպքում Անկարան սպառնում էր նրանց դուրս մղել։
Տե՛ս նաև՝ «Հաշված օրեր են մնացել». սպասե՞լ արդյոք Ռուսաստանի և Թուրքիայի բախումներին Սիրիայում
Հինգշաբթի սիրիական ընդդիմությունը հայտարարել է, որ իր ուժերին հաջողվել է կառավարական զորքերից հետ վերցնել ռազմավարական նշանակություն ունեցող Սերակիբ քաղաքը, որը փետրվարի 7-ին Սիրիայի բանակը գրավել էր ռուսական օդուժի աջակցությամբ: Սակայն Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարության աղբյուրները հերքել են ընդդիմադիրների պնդումները՝ ասելով, որ հարձակումները «հաջողությամբ հետ են մղվել սիրիական կառավարական ուժերի կողմից»:
Իդլիբ նահանգում շարունակվող ռազմական գործողությունների պատճառով անցյալ տարվա վերջից շուրջ մեկ միլիոն սիրիացիներ հարկադրված են եղել լքել իրենց տները: ՄԱԿ-ը նախազգուշացրել է, որ նահանգի նկատմամբ վերահսկողության համար լայնամասշտաբ մարտը կարող է մարդկային մեծ կորուստների հանգեցնել:
Ինչ է ասում Ռուսաստանը
Փետրվարի 19-ին ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում քննարկման ժամանակ Ռուսաստանը մերժել է Սիրիայի հյուսիսում մարդասիրական զինադադարի կոչերը։
Ի պատասխան Բելգիայի և Գերմանիայի այն հայտարարությունների, թե մարդկանց սպանություններին անհրաժեշտ է վերջ տալ, Ռուսաստանի դեսպան Վասիլի Նեբենզյան հայտարարել է, որ խաղաղության հաստատման համար արևմտյան երկրները պետք է «դադարեն պաշտպանել գրոհայիններին»: «Ահաբեկիչներին քաղաքական քողարկում ապահովել, Սիրիայի կառավարությանը ստիպել նրանց հետ բանակցությունների գնալ չի ստացվի»,- ասել է Նեբենզյան:
Հինգշաբթի Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարությունը Թուրքիային մեղադրել էր Իդլիբում իրավիճակի լարվածությունը թուլացնելու մասին համաձայնագիրը խախտելու մեջ։ Սիրիայում հակամարտող կողմերի հաշտեցման կենտրոնի ղեկավար Օլեգ Ժուրավլևի խոսքով՝ Անկարան «շարունակում է աջակցել անօրինական զինված խմբավորումների գործողություններին՝ հրետանու կրակով և հետախուզական-հարվածային անօդաչու ավիացիայի կիրառմամբ»:
ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի արձագանքը
Ինչպես հաղորդում Է Ֆրանսպրեսը, Իդլիբում տեղի ունեցած հարձակումն արդեն դատապարտել է ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Ենս Սթոլթենբերգը, որի հետ հեռախոսով խոսել է Թուրքիայի արտգործնախարար Մևլութ Չավուշօղլուն:
Հաղորդագրության համաձայն՝ Սթոլթենբերգը «դատապարտել է սիրիական ռեժիմի և նրան սատարող Ռուսաստանի մշտական ավիահարվածները Իդլիբ նահանգում և կոչ է արել նրանց դադարեցնել հարձակումը, հարգանք դրսևորել միջազգային իրավունքի նկատմամբ և աջակցել խաղաղության հաստատմանն ուղղված ՄԱԿ-ի ջանքերին»:
ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի պաշտոնական ներկայացուցիչը հայտարարել է. «Մենք աջակցում ենք Թուրքիային՝ ՆԱՏՕ-ի մեր դաշնակիցին, և շարունակում ենք կոչ անել անհապաղ դադարեցնել Ասադի, Ռուսաստանի ռեժիմի և այն կազմավորումների, որոնք աջակցում են Իրանին»:
Վերլուծություն, հսկայական ռիսկ
BBC-ի Մերձավոր Արևելքի ծառայության խմբագիր Սեբաստիան Աշերի մեկնաբանությունը
Վերջին իրադարձությունները իրավիճակի նոր և վտանգավոր էսկալացիա են։ Հակամարտությունն ավելի ու ավելի է վերաճում Իդլիբում թուրքական և սիրիական կառավարական զորքերի ուղղակի դիմակայության։
Վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում երկու կողմերն էլ կորուստներ են կրել։ Սակայն թուրք զինվորականների ներկայիս մահերը տեղի են ունենում շատ վտանգավոր պահի։
Նախագահ Էրդողանը սպառնացել է լայնածավալ ռազմական գործողություն սկսել Բաշար Ասադի ուժերի դեմ, եթե նրանք առաջիկա երկու օրերի ընթացքում առաջավոր դիրքերից չհեռանան թուրքական դիտակետերից:
Առայժմ ոչ մի նշան չկա, որ այդ վիրահատությունն արդեն սկսվել է։ Թուրքիան նախկինում էլ էր ուժեղացնում ռազմական աջակցությունը սիրիացի ապստամբներին, որոնք հակահարձակման են գնում՝ փորձելով Իդլիբի ռազմավարական քաղաքները վերադարձնել իրենց վերահսկողության տակ։
Բայց այս դիմակայության կուլիսներում է՛լ ավելի լուրջ հակամարտություն է հասունանում։ Թուրքիան և Ռուսաստանը Սիրիայում աջակցում են հակամարտող տարբեր կողմերի, սակայն վերջին մի քանի տարիներին նրանք կարողացել են պայմանավորվել և համաձայնեցնել կրակի դադարեցման տարբեր գործարքներ։
Այս պրագմատիկ մոտեցումն այժմ հարցականի տակ է։ Ռուսական ավիացիան սիրիական բանակին կարևորագույն աջակցություն է տրամադրում։ Եվ եթե հիմա սիրիացի զինվորականները սկսեն կրակել Թուրքիայի դիրքերի վրա, նոր հսկայական ռիսկ կառաջանա։
Մարիա Եղիազարյան
