Հոկտեմբերի 19-ին Երևանի պետական համալսարանում Հայկական տնտեսագիտական միության տարեկան գիտաժողովին տեսաելույթով հանդես եկավ աշխարհահռչակ տնտեսագետ Տարոն Աճեմօղլուն: Գիտաժողովի նիստին մասնակցում էին վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը, կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար Վաչե Գաբրիելյանը, էկոնոմիկայի նախարար Վահրամ Ավանեսյանը, տնտեսագետներ, ուսանողներ: Աճեմօղլուի ելույթից հետո ՍիվիլՆեթը ճեպազրույց ունեցավ էկոնոմիկայի նախարար Վահրամ Ավանեսյանի հետ:
–Պարոն Ավանեսյան, Աճեմօղլուն նշեց, որ խնդիրը, որ Հայաստանն ունի, աշխարհագրական չէ, մշակութային չէ, աշխարհաքաղաքական չէ, այլ քաղաքական է, որ պետության զարգացման համար պետք է ստեղծվեն ներառող քաղաքական ինստիտուտներ: Դուք ինչպե՞ս եք տեսնում Հայաստանի զարգացումը:
-Զարգացումը պետք է լինի էվոլյուցիոն ճանապարհով։ Աշխարհի բոլոր երկրներում նույն ձևով է գնացել։ Միջոցառմանը շատ խելոք հարցեր էին տալիս մեր երիտասարդները, օրինակ՝ Հարավային Կորեայի վերաբերյալ։ Ես կարող եմ ավելացնել, որ նույն պատմությունը եղել է Սինգապուրում՝ օլիգարխիկ տնտեսությունից անցում դեպի աշխարհի ամենազարգացած երկրներից մեկը։ Նույն պատմությունը եղել է Ճապոնիայում՝ պետության հետ սերտաճած օլիգարխիկ ընկերությունների մասին է խոսքը: Աշխարհի ամենահզոր երկրների առաջին տասը ընկերություններին բաժին է ընկնում արտահանման 50-80%-ը։ Նույն Հարավային Կորեայում այդ ընկերությունների գլխին կանգնած են ընտանեկան կլանները, Ճապոնիայում՝ նույնպես։ Կլան նշանակում է ընտանիքի անդամներ, մոտիկներ՝ քավոր, սանիկ, որդեգրված տղաներ։
-Այդ երկրներում բիզնեսը սերտաճած չէ քաղաքականությանը և այդ ընկերությունները ստվերում չեն աշխատում։
-Պետք չէ խառնել։ Հիշեցնեմ, թե ինչ էր ասում Աճեմօղլուն։ Նա նշում էր երկրներ, որտեղ ստվեր չկա։ Օրինակ, դուք համարում եք ստվե՞ր, երբ կահույք արտադրող փոքր գործարանը հարկ չի վճարում, բայց օլիգարխիկ չէ։ Դա ստվե՞ր է:
-Բայց չէ՞ որ Հայաստանում բարձրաստիճան պաշտոնայաներ, որոնք ի պաշտոնե պետք է ապահովեն հավասար պայմաններ տնտեսավարողների համար, զբաղվում են բիզնեսով և պաշտպանում են սեփական շահերը։
-Պետք է խոսենք այն կոնտեքստում, ինչի մասին էր այսօրվա ելույթը։ Եթե խոսքը վերաբերում է, թե արդյոք նրանք, ովքեր ունեն տնտեսական հզորություն, նաև պետություն մեջ են, ապա՝ այո՛, Հայաստանում այդպես է։ Արդյոք աշխարհի այն երկրները, որոնք այսօր բավական զարգացած են, անցել են նման ճանապարհ, ապա պատասխանը նույնպես այո է։
– Ըստ Ձեզ՝ Հայաստանի դեպքում խնդիրները ավելի շատ պայմանավորված են ներքի՞ն, թե՞ աշխարհագրական, աշխարհաքաղաքական գործոններով։
-Կրկին վերադառնամ կոնտեքստին։ Խոսքը չի վերաբերում նրան, որ տվյալ պահին աշխարհագրական գործոնը նշանակություն կարող է չունենալ։ Խոսքը վերաբերում է, թե արդյոք ավելի երկարաժամկետ հատվածի համար տվյալ երկրի համար աշխարհագրական գործոնը նշանակություն կունենա, թե ոչ։ Եթե դուք վերցնենք այն երկրները, որոնք պատերազմների մեջ են եղել, ապա նրանք լավ վիճակում չեն եղել։ Ես համոզված եմ, որ երկարաժամկետ զարգացման տեսակետից աշխարհագրական գործոնը չէ, որ որոշիչ է: Իհարկե այլ հավասար պայմաններում դա տալիս է առավելություն, բայց դա չէ որոշիչը:
Արմենակ Չատինյան
Տեսանյութը՝ շուտով
