Irina Ghaplanyan, a political scientist comments on the reasons and context of the storm over a police station in Yerevan. She says the ball is in the Government’s court, “another drop of blood will lead to further instability in the country, and this particular situation has to find a peaceful solution.”
Քաղաքական վերլուծաբան Իրինա Ղափլանյանը ՍիվիլՆեթի Ռուբինա Մարկոսյանին ներկայացնում է «Սասնա ծռեր» զինված խմբի ապստամբության հիմնապատճառները։ Զրույցը տեղի է ունենում Էրեբունու ՊՊԾ գնդի մոտ։
– Իրինա, շնորհակալություն մեզ այստեղ միանալու համար: Ինչպե՞ս եք գնահատում իրավիճակը: Մարդկանց մի մասը տեղի ունեցողը համարում է ահաբեկչական գործողություն, շատերն էլ համակրում են նրանց: Ներսում գտնվողներն էլ ասում են, որ սա ծայրահեղ միջոց էր, քանի որ այլ ելք չկար: Ինչպե՞ս կգնահատեք իրավիճակը:
– Կարծում եմ՝ միանշանակ կարող ենք եղածը որակել որպես ծայրահեղ միջոց, քանի որ, երբ հետևում ենք տեղի ունեցող իրադարձություններին, պետք է դիտարկել դրանք հայաստանյան իրականության համատեքստում և ոչ միայն դիտարկել պատճառները, բացել դասագիրքը և ասել՝ «լավ, սահմանման համաձայն՝ սա ահաբեկչական գործողություն է»: Պետք է նաև անդրադառնանք այն ամենին, ինչ կատարվել է Հայաստանում անցած մի քանի տարիներին, սկսած այն պահից, ինչ այս կառավարությունը եկել է իշխանության: Պետք է նաև անդրադառնալ ներսում գտնվող այս տղամարդկանց պահանջներին, տարիների ընթացքում նրանց կատարած գործողություններին, այն խաղաղ միջոցներին, որոնց նրանք ժամանակին դիմել են: Եվ դատելով կատարվածից՝ կարծես թե նրանց արսենալը սպառվել է խաղաղ միջոցների դիմելու տեսանկյունից, և նրանք որոշել են գնալ այս քայլին, ինչը ես գերադասում եմ անվանել ռազմական ապստամբություն: Հեշտ է դիմել տարատեսակ շահարկումների, կիրառել սահմանումներ , հատկապես, երբ Հայաստանի բնակչության համար տեղեկատվության հիմնական աղբյուր հանդիսացող հեռուստաալիքների մեծ մասը վերահսկվում է իշխանությունների կողմից, իսկ վերջիններս էլ այդ թեզն են առաջ տանում:
Բայց, ինչպես արդեն ասացի, պետք է դիտարկենք ներկայիս իրավիճակը հայաստանյան իրականության համատեքստում: Ինչպես են իշխանությունները պարբերաբար ձախողել երկրի կառավարումը, ինչպես նրանք չեն արդարացրել ժողովրդի հույսերը: Եվ հիմա մենք տեսնում ենք իշխանությունների գործողությունների հետևանքները, և ոչ միայն հենց հիմա Էրեբունիում տեղի ունեցող իրադարձությունների հետևանքները։ Եվ երբ փորձում ենք որակում տալ այս իրադարձություններին, պետք է նաև անդրադառնանք նրան, թե ինչ է կատարվում իշխանությունների հետ: Կամ հենց այսօր, ինչու՞ ենք հարցին նայում միակողմանի: Ժողովրդին ուղղված կոչեր են հնչում՝ դուրս գալ փողոց և արտահայտել իրենց մտահոգությունը: Առանց պատշաճ ընթացակարգի մարդիկ կալանավորվել են. եթե ուզում ենք որակել, սահմանում տալ Հայաստանում կատարվող իրադարձություններին, ապա Հայաստանը կարող ենք հանգիստ կոչել ոստիկանապետություն։ Կարող ենք հանգիստ պնդել, որ տարիներ շարունակ կատարվածը, ինչպես նաև այն, ինչ հիմա է կատարվում, ոստիկանական տեռոր է, երբ հսկայական թվով, շատ լավ զինված ոստիկանական ուժեր ձերբակալում են մարդկանց առանց որևէ պատճառի:
– Երբ անդրադառնում ենք նրան, որ այս մարդիկ պատերազմի վետերաններ են, ինչպե՞ս է դա անդրադառնում իրավիճակի և դրա նրանց արարքի պատճառների վրա:
– Կարևոր է ոչ միայն այն փաստը, որ այս մարդիկ պատերազմի վետերաններ են, այլև այն, որ նրանք նաև լավ կրթություն են ստացել: Ես ճանաչում եմ ներսում գտնվող մարդկանցից շատերին: Ես նույնիսկ կարող եմ ասել, որ ինձ բախտ է վիճակվել նրանց ճանաչել, և անձնական տեսանկյունից այս մարդիկ երկրին նվիրյալ մարդիկ են: Ինձ այսօր ցավ է պատճառում այն, որ նրանք երկրի իրավիճակն այնքան անելանելի են համարել, որ դիմել են բռնության:
– Լավ: Նիկոլ Փաշինյանին թույլ էին տվել ներս մտնել՝ բանակցելու, հետո նա պետք է հանդիպեր Ժիրայր Սեֆիլյանին և հետ գար: Ինչևէ, նրան թույլ չտվեցին դա անել, և նա արտահայտեց իր դժգոհությունը դրա վերաբերյալ : Նախ որպես պատգամավոր նրան թույլ չտվեցին հանդիպել Սեֆիլյանին, և երկրորդ, Սեֆիլյանի տեսանկյունը լսելը կարող էր իսկապես օգնել որևէ լուծում գտնել այս իրավիճակից: Ի՞նչ եք կարծում այս մասին: Ինչու՞ իշխանությունները թույլ չտվեցին Սեֆիլյանին ներկայացնել իր ասելիքը՝ հաշվի առնելով այն, որ այս գործողությունը կատարվել է նաև հանուն նրա:
– Կարծում եմ՝ բոլորս էլ գիտենք, որ այս իշխանությունների ամենահատկանշական առանձնահատկություններից մեկը թափանցիկության, հաշվետվողականության բացակայությունն է ամեն ինչում, յուրաքանչյուր ոլորտում և հատկապես քաղաքականության մեջ կամ ազգային անվտանգությանը վերաբերող ցանկացած հարցում։ Այսպես՝ այս կոնկրետ դեպքում, մենք գործ ունենք իշխանության հետ, որը անհաղորդ է բնակչությանը: Մեր ժողովուրդը քաղաքական ապատիայի մեջ է, քանի որ իշխանությունները երկրի քաղաքացիներին հեռու են պահել քաղաքական ցանկացած գործընթացից: Հետևաբար, զարմանալի չէ, որ իշխանությունները խոչընդոտում են այս գործընթացը, քանզի մենք գիտենք, որ Ժիրայր Սեֆիլյանը պարբերաբար կալանավորվել է ակնհայտորեն անօրինական հիմքերով: Այսօր նա համարվում է քաղբանտարկյալ․ և ուրեմն, նրան արտահայտվելու հնարավորություն տալը շատ վտանգավոր է այս իշխանությունների համար, հետևաբար այս միջոցը չի կիրառվելու:
– Սեֆիլյանին կալանավորելու պատճառներից մեկը Ղարաբաղի տարածքների, դրանք հանձնելու վերաբերյալ արտահայտած նրա մտահոգությունն էր: Այդուհանդերձ, այս իրավիճակում Ղարաբաղի հարցը շատ չի քննարկվում: Կարծում եք՝ դրանք փոխկապակցվա՞ծ են, թե՞ նշվածը պետք է մղվի քննարկումների առաջին պլան:
– Գիտե՞ք՝ այսօր շատ կարևոր է անդրադառնալ Ղարաբաղին՝ որպես քաղաքական հարց: Հայաստանի անկախացումից ի վեր այս հարցը եղել է Հայաստանի քաղաքականության հիմնական առանցքը , լինի դա քաղաքական օրակարգի կենտրոնական հարց, կամ գաղտնի օրակարգի մի մասը: Այն միշտ եղել է և միշտ կլինի: Եվ երբ արդրադարձ ենք կատարում անցած 25 տարիներին, տեսնում ենք, որ մեր իշխանությունները եկել և գնացել են Ղարաբաղի պատճառով: Հետևաբար, ես չեմ զարմանում, որ այս պահին Ղարաբաղի մասին շատ չեն խոսում , քանզի սա շատ ակնհայտ է, քանզի մենք գիտենք, որ որոշ զարգացումներ են եղել, և Ղարաբաղի հարցի շուրջ ձեռքբերված հնարավոր համաձայնությունները ժողովրդից գաղտնի են պահվում: Հետևաբար, ծայրահեղ վտանգավոր է ներկայիս իշխանությունների համար շահարկել Ղարաբաղին վերաբերող ցանկացած բան, քանի որ շրջանառվող տեղեկատվության մեծ մասը վերահսկվում է իշխանությունների կողմից, ինձ չի զարմացնում այն, որ Ղարաբաղը այդ օրակարգի մի մաս չէ:
– Սեֆիլյանն ու նրա խումբը թիրախավորվել են անօրինական զենք կրելու պատճառով, և դա է պատճառը, որ Սեֆիլյանն ու վեց այլ անձինք այժմ կալանավորված են: Կարելի էր ենթադրել, որ նրա շրջապատից ցանկացած անձ պետք է ինչպես ասեմ… պետք է իշխանությունների ուշադրության կենտրոնում լիներ, առավել ևս նրա ամենամոտ համախոհները պետք է կասկածվեին նմանատիպ գործողությունների կատարելու մեջ: Ի՞նչ եզրակացության կարելի է գալ: Իշխանությունները բավականաչափ ուշադիր չե՞ն եղել կամ թու՞յլ են տվել, որ սա կատարվի, քանզի կարելի է ենթադրել, որ այս մարդիկ պետք է հսկողության տակ լինեին:
– Կարող ենք հանգիստ փաստել, որ այս, ինչպես և նախորդ իշխանությունները, ինչպես ներքին, այնպես էլ արտաքին քաղաքականության ոլորտում հիմնականում արձագանքման քաղաքականություն են վարել: Ռազմավարական պլանավորում հիմնականում չի իրականացվում և սա վերաբերում է բոլոր ոլորտներին, երկրի ցանկացած ոլորտի գնահատմանը կամ արտաքին քաղաքականությանը: Հետևաբար, ես չէի զարմանա, եթե նույնիսկ նրանք վհուկների որս սկսեին Սեֆիլյանից հետո: Եկեք հիմա չշահարկենք Սեֆիլյանի հարցը առանց նրան լսելու, եկեք անդրադառնանք նրան, ինչ նա ասել է տարիներ շարունակ, որ նա հավատում է, որ երկրի ներկայիս քաղաքական փակուղին կարող է խաղաղ լուծում ունենալ: Եվ ամեն անգամ, երբ նրան կալանավորել են կամ մեղադրել զենքի ապօրինի տիրապետման հարցում, երբեք որևէ ապացույց չեն գտել: Հետևաբար, երբ խոսում ենք Սեֆիլյանի մասին, պետք է հաշվի առնենք, որ իշխանություններն անկարող են ապացույց գտնել, ինչպես նաև այն, որ Սեֆիլյանը միշտ քարոզել է խաղաղ լուծումների կարևորությունը: Հիմա եկեք նաև անդրադառնանք այն հարցին, որ Սեֆիլյանի մտերիմ համախոհներն ու աջակիցները նախկին զինվորականներ են, որոնք, ամենայն հավանականությամբ, օրինական զենք ունեն կամ կամ ունեն զենք կրելու իրավունք: Ինչևէ, այս պահին, կարծում եմ, շատ վտանգավոր է շահարկել այս հարցը, քանի որ, նախ և առաջ, մենք չենք ստացել ստուգված տեղեկություններ իշխանություններից, որը հիմա վերահսկում է իրավիճակը ոստիկանության Էրեբունու բաժանմունքին հարող տարածքում: Այս պահին ես զերծ կմնամ զենքի ապօրինի տիրապետման հարցի վերաբերյալ շահարկումներից:
– Ինչպե՞ս եք գնատահում իշխանության արձագանքը կատարվածին: Գիտենք, որ հատուկ ուժերը բերվել են մարտական պատրաստության, ինչևէ նրանց դեռ չի տրվել գործողությունների դիմելու հրաման: Ինչու՞ են հապաղում իշխանությունները: Ցանկացած այլ ոստիկանական պետության իշխանություն կդիմեր բռնի ուժի՝ իրավիճակն արագ, անմիջապես լուծելու համար:
– Կարծում եմ՝ այս դեպքում նրանք շատ լավ գիտեն, թե ինչի հետ գործ ունեն: Այս մարդիկ կռվել են, այս մարդիկ զենք են կիրառել ՊՊԾ գնդից տարածվող տեղեկություններից կարելի է եզրակացնել, որ նրանք վճռական են տրամադրված իրենց պլաններն իրագործելու հարցում: Կարծում եմ՝ սա շատ կարևոր գործոն է: Հապաղելու մեկ այլ ակնհայտ և կարևոր պատճառ կարող է լինել այն, որ նրանք գիտեն, որ այս մարդիկ զինված են և գիտեն զենքի հետ վարվել, ինչպես նաև վճռական են տրամադրված, նրանք արնահեղություն չեն ուզում: Կարծում եմ շատ կարևոր է, որ իշխանությունները գիտակցեն, որ հեղված արյունը պետությունը կտանի դեպի անկայունություն: Այս իրադարձությունները պետք է խաղաղ լուծում ստանան: Գնդակը հիմա իշխանությունների դաշտում է:
