Այն այժմ ավելի քիչ կանխատեսելի է, քան նախկինումՎերջին շաբաթների ընթացքում դրամի փոխարժեքը կրկին անհանգստանալու առիթներ է տալիս: ՀՀ Կենտրոնական բանկի տվյալով՝ ԱՄՆ-ի 1 դոլարը ապրիլի 4-ին գնահատվում էր $391,32: Սա վերջին 23 ամսում դոլարի ամենաբարձր փոխարժեքն է՝ ավելի թանկ դոլարը վերջին անգամ արժեցել է 2010թ. ապրիլի 22-ին՝ 392,09:
Որ 2012թ. ընթացքում դրամն արժեզրկվելու է՝ ոչ ոք չէր կասկածում: Առևտրային բանկերից մեկի ղեկավարը տարեսկզբին նույնիսկ հայտարարեց, որ դոլարը կգերազանցի 400-ի սահմանագիծն արդեն ապրիլին, ու ամբողջ տարվա ընթացքում կմնա բարձր: Սակայն իրադարձությունները ցույց են տալիս, որ դա չափից ավելի «վատատեսական» կանխատեսում է: Հավանականությունը, որ մինչ խորհրդարանական ընտրությունները դոլարի փոխարժեքը կգերազանցի 400-ը՝ քիչ է, թեև դա անհավանական չէ: Ապրիլին, երբ թափ հավաքի նախընտրական քարոզարշավը, շուկայում կհայտնվեն լրացուցիչ դոլարներ, թեև այդ հոսքերը զգալիորեն զիջում են նախաամանորյա հոսքերին:
Սակայն վերջին ամիսների դիտարկումները ցույց են տալիս, որ փոխարժեքն ավելի քիչ է կանխատեսելի, քան նախկինում: Օրինակ՝ դեկտեմբերին դոլարը ոչ միայն չթուլացավ դրամի նկատմամբ, այլև փոքր-ինչ նույնիսկ արժևորվեց: Վերջին 15 տարում սա առաջին դեպքն էր, երբ նախաամանորյա աժիոտաժը ու դոլարի մեծ ներհոսքը շուկա չհանգեցրին դրամի ամրապնդման: Սա վկայում է, որ փոխարժեքի վրա սկսել են ազդել ավելի հիմնային գործոններ, որոնք կարողանում են հաղթահարել սեզոնայնության գործոնի ազդեցությունը:
Այդ հիմնային գործոններից թերևս կարելի է առանձնացնել երկուսը: Առաջինը դրամի քանակության կտրուկ աճն է: Փոխարժեքը սկսել է ավելի զգայուն արձագանքել դրամի քանակության փոփոխություններին, քան նախկինում: Դրամային զանգվածը 2012թ. սկզբին հասել է 630 մլրդ ռեկորդային մակարդակի՝ 2011թ. սկզբի 490 մլրդ-ի համեմատ: Ընդ որում՝ դեր է խաղում ոչ միայն դրամի քանակության աճը, այլև դրամային զանգվածի կառուցվածքի փոփոխությունը: Դրամային զանգվածում տեղի է ունեցել անկանխիկ փողի տեսակարար կշռի զգալի աճ, ինչն էլ իր հերթին փոխարժեքի ձևավորման վրա որոշիչ է դարձնում անկանխիկ գործարքները: Դրամային զագվածի կառուցվածքային փոփոխությունը հատկապես արմատական բնույթ է ստացել 2011թ. ընթացքում ու ամենայն հավանականությամբ շարունակվելու է 2012թ.: Արդյունքում կախիկ դրամի տեսակարար կշիռը 65%-ից իջել է մինչև մոտ 50%, ու դեռ կիջնի: Սա նշանակում է, որ կանխիկ արտարժույթի շուկայում հոսքերն այլևս ի զորու չեն կարճաժամկետ (սեզոնային) փոխարժեքային կտրուկ տատանումներ առաջացնել:
Երկրորդ գործոնը կապված է դոլարի առաջարկի նվազման ու դրա հետ առաջացող սպասումների հետ: Այսինքն՝ ի հայտ են գալիս Եվրոպայում տնտեսական ոչ այնքան բարվոք իրավիճակի հետևանքները: Եվրոպայից նվազել է կապիտալի արտահոսքը, հայկական բանկերը չեն կարողանում վարկային ռեսուրսներ ներգրավել ո՛չ միջազգային կազմակերպություններից, ո՛չ էլ իրենց մայր (գլխադասային) բանկերից: Սա վերաբերում է նաև Ռուսաստանին, որտեղ նույնպես ֆինանսական շուկան ռեսուրսների լրացման կարիք է զգում: Իրականում այս ռեսուրսի քանակական ազդեցությունը Հայաստանում մեծ չէ՝ ընդամենը տարեկան մոտ $100 մլն: Համեմատության համար՝ արժութային շուկայում առևտրային բանկերի ամսական շրջանառությունը ներկայում գերազանցում է $300 մլն-ը: Սակայն այս գործոնն ուժեղ արժեզրկումային սպասումներ է առաջացնում: Բանկերն այս պահին էլ դոլարային իրացվելիության խնդիր չունեն, սակայն լրջորեն զգուշանում են, որ այդպիսի խնդիրներ կառաջանան ապագայում:
Ընթացիկ միտումները վկայում են, որ, այնուամենայնիվ, դրամի արժեզրկմանն ուղղորդող լիցքերն այնքան էլ ուժեղ չեն: Շաբաթական կտրվածքով $5-6 մլն-ի ինտերվենցիան բավարար է, որ ԿԲ-ին հաջողվի մի քանի օրով ամրապնդել դրամը: Ընդ որում՝ նման ինտերվենցիաների կարիք ամեն շաբաթ չէ, որ զգացվում է: Նման թույլ միջամտությունների պարագայում փոխարժեքի արագ արձագանքումը վկայում է, որ անհրաժեշտության դեպքում կարելի է փոխարժեքի փոփոխության վեկտորը փոխել հակառակ ուղղությամբ՝ բավարար է միայն համապատասխան սպասումներ առաջացնել ու կառավարել դրանք: Սակայն այս պահին ԿԲ-ն չի շտապում դա անել՝ թերևս արտահանման ռազմավարությանն աջակցելու նպատակով:
