#CivilnetCheck
Անի Գրիգորյան
Հայկ Հովհաննիսյան
Համացանցում և լրատվամիջոցներում քննարկվում է հունվարի 27-ին Եվրոպայի խորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովի ընդունած՝ «Հայաստանում ժողովրդավարական ինստիտուտների գործունեությունը» բանաձևը և դրա վերաբերյալ քվեարկությունը։ Առանձին ուշադրության է արժանացել Ազգային ժողովի «Պատիվ ունեմ» դաշինքի պատգամավոր Հայկ Մամիջանյանի «դեմ» քվերակությունը։
ԵԽԽՎ-ի ընդունած բանաձևը, որում անդրադարձ է կատարվում վերջին մեկ տարում Հայաստանում տեղի ունեցած գործընթացներին, ընդունվել է 50 կողմ, 14 դեմ և 16 ձեռնպահ ձայների հարաբերակցությամբ։
«Թուրքիան, Ադրբեջանը և Հայկ Մամիջանյանը դեմ են քվեարկել ԵԽԽՎ-ի՝ Հայաստանին վերաբերող նախագծին»․ նման վերնագրով նյութեր և գրառումներ ներկայում տարածվում են համացանցում։
Հայկ Մամիջանյանը, իսկապես, դեմ է քվեարկել այս բանաձևին։
Մամիջանյանը հունվարի 28-ին ֆեյսբուքյան իր էջում գրառում է արել՝ պատճառաբանելով «դեմ» քվեարկելու իր որոշումը։ Նա պնդում է, որ բանաձևը «նիկոլանպաստ է» և ոչ՝ «հայանպաստ»։
«Զեկույցը վերաբերվում էր Հայաստանում ժողովրդավարական ինստիտուտների կայացմանը և որևէ կերպ չի վերաբերվում Արցախին կամ հայ-ադրբեջանական հարաբերություններին: Զեկույցում որևէ խոսք չկա մեր երկրում իրականացվող հակաօրինական գործընթացների մասին՝ դատարանների շրջափակում, Սահմանադրական դատարանի և ԲԴԽ-ի զավթում, քաղաքական բանտարկյալներ, մամուլի նկատմամբ բռնաճնշումներ, վարչական ռեսուրսի օգտագործմամբ ընտրություններ, բռնության կոչեր, ոստիկանապետության հաստատում և այլն» [ուղղագրությունը և կետադրությունը՝ հեղինակի – ՍիվիլՆեթ․],- պնդում է Մամիջանյանը։
ՍիվիլՆեթի փաստերի ստուգման թիմը (CivilNetCheck) կապ հաստատեց Մամիջանյանի հետ՝ քվեարկության պատճառները պարզելու համար։ Նա վերահաստատեց՝ բանաձևը «որևե կերպ չի վերաբերում Արցախին և գերիներին»։
«Զեկույցը Հայաստանի համար ծայրահեղ վտանգավոր ձևակերպումներ պարունակող է։ Եվս մեկ անգամ պնդում եմ, որ զեկույցը չի վերաբերում հայ-ադրբեջանական հարաբերություններին և Արցախին, այլ Հայաստանի ժողովրդավարական ինստիտուտների զարգացմանը»,- հայտնեց Մամիջանյանը։
Մինչդեռ Մամիջանյանի այս պնդումները տարակուսելի են, քանի որ զեկույցը վերաբերում է ինչպես վերջին տարիներին Հայաստանում տեղի ունեցած դրական, այնպես էլ մտահոգիչ գործընթացներին։
Բանաձևում անդրադարձ կա՛ գերիներին
Հակառակ Հայկ Մամիջանյանի պնդմանը, թե բանաձևը չի վերաբերում Արցախին և հայ-ադրբեջանական հարաբերություններին, բանաձևի 5-րդ կետը հենց այս խնդիրներն է արծարծում։ Դրանում, մասնավորապես, խոսվում է հայ գերիների վերադարձի, հարաբերությունների կարգավորման կարևորության, եռակողմ հայտարությունների դրույթների պահպանման և ականապատ դաշտերի քարտեզների փոխանցման մասին։
«Վեհաժողովը նշում է, որ վերջին հակամարտությունը մեծ ազդեցություն է ունեցել Հայաստանի վրա, ինչպես նկարագրված է «Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հակամարտության մարդասիրական հետևանքները/Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտություն» 2391 (2021) բանաձևում։ Մասնավորապես, խորհուրդը կրկին իր վրդովմունքն է հայտնում բոլոր կողմերից սպանվածների թվի առնչությամբ և վերահաստատում է իր պահանջը՝ վերադարձնել բոլոր հայ ռազմագերիներին՝ եռակողմ հայտարարության 8-րդ կետի համաձայն»,- նշվում է բանաձևում։ Նույն՝ 5-րդ կետով Վեհաժողովը ևս մեկ անգամ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության արդար և տևական հանգուցալուծման կոչ է անում։ Վեհաժողովը, միևնույն ժամանակ, վերահաստատում է մշակութային ու կրոնական ժառանգության կարևորությունը, շեշտում դրա պաշտպանության ու վերականգնման անհրաժեշտ մեխանիզմների ստեղծման հրատապությունը։ Այն նաև ողջունում է Ադրբեջանին ականապատ դաշտերի քարտեզների փոխանցումը։
ԵԽԽՎ-ի բանաձևում կան նաև մտահոգություններ
Բանաձևի առաջին կետով ԵԽԽՎ-ն նախ ողջունում է 2018-ից ի վեր Հայաստանում գրանցված ժողովրդավարական առաջընթացը։ ԵԽԽՎ-ն դրական է գնահատում փաստը, որ Հայաստանը հաջողությամբ է հաղթահարել քաղաքական լուրջ ճգնաժամը, որն առաջացել էր ղարաբաղյան պատերազմի արդյունքում։ Շեշտվում է, որ ճգնաժամը հանգուցալուծվել է 2021թ․ հունիսին տեղի ունեցած արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների միջոցով, որոնք կազմակերպվել են ժողովրդավարական ճանապարհով՝ ի հեճուկս մեծապես բևեռացված մթնոլորտին։
ԵԽԽՎ-ն նաև գնահատում է բարեփոխումներ իրականացնելու հանձնառությունը, 2018-ին քաղաքական ղեկավարության փոփոխությունից ի վեր նոր նախագծերի մեկնարկը և Եվրոպայի խորհրդի հետ Հայաստանի համագործակցության աստիճանը։
Բանաձևում տեղ են գտել նաև մտահոգություններ և դիտողություններ Հայաստանում տեղի ունեցած գործընթացների և իշխանությունների քայլերի վերաբերյալ։ Օրինակ, 9-րդ կետով Վեհաժողովն անդրադարձել է 2021թ. ընտրություններին՝ ափսոսանք հայտնելով ստեղծված քաղաքական մթնոլորտի առնչությամբ, որը, ըստ Վեհաժողովի, «խիստ բևեռացված էր և ստվերված մրցակիցների միջև չափազանց սադրիչ հռետորաբանությամբ»:
Բանաձևում անդրադարձ է եղել 2021թ. օգոստոսին ԱԺ-ում իշխանության և ընդդիմության միջև տեղի ունեցած բախումներին։
«Ինչ վերաբերում է ինստիտուցիոնալ իշխանության ճիշտ հավասարակշռության ապահովմանը և քաղաքական դաշտում ժողովրդավարական մշակույթ արմատավորելու հնարավորություն ապահովելուն, Վեհաժողովը դատապարտում է 2021թ․ օգոստոսին Ազգային ժողովի մեծամասնության և ընդդիմության միջև տեղի ունեցած բռնի միջադեպերը»,- նշված է 11-րդ կետում, որում նաև կոչ է արվում մեծամասնությանը և ընդդիմությանը կառուցողական և հարգալից համագործակցություն հաստատել։
Վեհաժողովը 12-րդ կետով անդրադարձել է nերքին գործերի նախարարությունը վերականգնելու իշխանությունների ծրագրին՝ կոչ անելով իրականացնել այն և այդ նախարարության իրավասության տակ փոխանցել որոշ իրավապահ մարմիններ, որոնք ներկայում վարչապետի անմիջական վերահսկողության տակ են։
Բանաձևում քննադատական անդրադարձ կա նաև զրպարտության և վիրավորանքի քրեականացմանը, համավարակի և պատերազմի ժամանակ կիրառված տեղեկատվական սահմանափակումներին՝ դրանք որակելով «ակնհայտորեն չափազանցված»։
Բանաձևի 20-րդ և 21-րդ կետերով խոսվում է Սահմանադրական դատարանի դատավորների կողմից վաղ կենսաթոշակի անցնելու գործընթացի մասին։ Թեև Վեհաժողովը նշում է, որ իշխանությունները փորձել են գտնել պատվաբեր լուծում ստեղծված ճգնաժամը հանգուցալուծելու համար, սակայն նաև ափսոսանք է հայտնում, որ Հայաստանի իշխանությունները չեն հետևել Վենետիկի հանձնաժողովի առաջարկություններին Սահմանադրական դատարանի կազմի թարմացման վերաբերյալ, որը նախատեսում էր անցումային շրջան․ այն թույլ կտար աստիճանաբար փոխել ՍԴ կազմը՝ խուսափելով դատարանի անկախությունը վտանգող ցանկացած կտրուկ և անհապաղ փոփոխությունից:
Այսպիսով, ԵԽԽՎ բանաձևում անդրադարձ կա ինչպես Ադրբեջանում գտնվող գերիներին, Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորմանը, այնպես էլ Հայաստանում տեղի ունեցող դրական և մտահոգիչ գործընթացներին։
