Փաշինյանի ու Ալիևի բրյուսելյան հանդիպումն ու հակահայկական քարոզչությունը

Իր հերթական հեղինակային հաղորդմանը Էրիկ Հակոբյանը անդրադառնում է ապրիլի 6-ին Բրյուսելում Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ադրբեջանի նախագահ Իլյամ Ալիևի հանդիպմանը, որը միջնորդել էր Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելը։

Բրյուսելյան այս հանդիպումը կրկին տեղի ունեցավ Շառլ Միշելի նախաձեռնությամբ։ Այս հանդիպմանը նախորդել էր Փաշինյանի ու Պուտինի միջև երկար հեռախոսային խոսակցություն, իսկ դրանից մեկ օր առաջ Փաշինյանը հեռախոսազրույց էր ունեցել ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենի հետ, այսինքն՝ այս հանդիպումից առաջ հետնաբեմային քաղաքականություն է գնացել։

Այս հանդիպման նպատակն էր քննարկել 2020-ի նոյեմբերի 9-ի, 2021-ի հունվարի 11-ի և նոյեմբերի 26-ի եռակողմ հայտարարությունները, ինչպես նաև դեկտեմբերի 14-ին Բրյուսելում Փաշինյան-Ալիև-Միշել կայացած եռակողմ հանդիպմանը ձեռք բերված պայմանավորվածությունների կատարմանը վերաբերող հարցեր և սկսել երկու երկրների միջև խաղաղության բանակցությունների նախապատրաստական աշխատանքները:

Շառլ Միշելի՝ հանդիպման արդյունքների մասին տարածած հայտարարության մեջ ասվում է․

• առաջին՝ երկու կողմերը համաձայնել են Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև իրականացնել սահմանազատում և սահմանագծում,
• երկրորդ՝ նպատակ է դրվել աահմանագծի երկայնքով և սահմանագծի մոտ ապահովել կայուն անվտանգային իրավիճակ,
• երրորդ՝ ապահովել Բաքվի խցերում պահվող բոլոր անձանց ազատ արձակումն ու անհետ կորածների հարցը և սկսել երկու երկրների միջև խաղաղության համաձայնագրին ուղղված գործընթացը։

Ժամանակը ցույց կտա, թե որքանով արդյունավետ կլինի այս հանդիպումը։

Երբ նայում ենք այս բոլոր առաջարկներին, ակնհայտ է դառնում, որ հայկական կողմն աշխատում է փոխըմբռնման ու խաղաղության հասնելու ուղղությամբ, իսկ մյուս կողմը հետաքրքրված չէ գործուն համաձայնության ձեռքբերմամբ։ Օրինակ, ադրբեջանական կողմը փոխհատուցում է պահանջում ԽՍՀՄ փլուզումից հետո Հայաստանը լքած ադրբեջանցիների համար՝ առանց նույնանման փոխհատուցման հայերի համար, որոնք մազապուրծ փախել էին Բաքվի ջարդերից։ Սրանից արդեն ակնհայտ է նրանց անբարյացակամությունը։

Այսինքն, Ադրբեջանը Հայաստանին ի սկզբանե անընդունելի առաջարկներ է անում, որպեսզի հետո դա օգտագործի Արցախի բնակչության ու Հայաստանի վրա ճնշումներ կիրառելու համար։

Դիտարկենք այդ առաջարկություններում խնդրահարույց կետերը․

Առաջինը, միմյանց ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության, միջազգային սահմանների անխախտելիության փոխադարձ ճանաչում։ Սրանով ադրբեջանցիները ցանկանում են, որ Հայաստանն ընդունի Արցախը որպես Ադրբեջանի մաս։ Իհարկե, հայկական կողմը սա չի ընդունի, ուստի, մենք կփորձենք ունենալ այդ կետը՝ բաց թողնելով Արցախի մասը, ինչը նաև միջազգային հանրության դիրքորոշումն է այս հարցում։ Միջազգային հանրությունն ու գերտերությունները գտնում են, որ սա մեծ խնդիր է, և պետք է խաղաղ բանակցությունների միջոցով լուծում ստանա՝ առանց կողմերից որևէ մեկի նկատմամբ պարտադրանքի։

Երկրորդը՝ տրանսպորտային ուղիների բացումը։ Այստեղ ակնհայտ է, որ Ալիևը ցանկանում է բացարձակ հավասարության նշան դնել Հայաստանի՝ Արցախին ունեցած մատչումի և նրանց՝ Նախիջևանին մատչումի միջև, որովհետև հիմա նրանք չեն վերահսկում Լաչինի միջանցքը, այն վերահսկվում է ռուս խաղաղապահների կողմից, ուստի նրանք փորձում են նույնը ստանալ Սյունիքում։ Եթե չստանան, շարունակաբար փորձելու են խնդիրներ առաջացնել Հայաստանի՝ Արցախին կապող ճանապարհի հարցում։

Ինչո՞ւ է մյուս կողմը ցանկանում պատերազմ և ոչ խաղաղ կարգավորում։ Մյուս կողմ ասելով նկատի ունեմ Ալիևի ու Էրդողանի վարչակարգերը միասին, որովհետև Ադրբեջանի կողմից առաջ քաշվող դիրքորոշումների մեծ մասը գալիս է ետնաբեմից՝ Էրդողանի կողմից, որն ունի իր սեփական նպատակները։

Արդյոք սա անում են, որովհետև արյան ծարավ են և ոչ ռացիոնա՞լ։ Արյան ծարա՞վ՝ այո՛, ոչ ռացիոնալ՝ ո՛չ։ Նրանք պատերազմ են ուզում հետևյալ պատճառներով․

• Նախ, հիմա ռազմական առավելությունը իրենց կողմն է, սակայն այդ առավելությունը կարող է ժամանակի ընթացքում վերանալ։
• Երկրորդ, ռուս խաղաղապահների,- որոնք խաղաղության հիմնական երաշխավորներն են Արցախում և ինչ-որ տեղ նաև Հայաստանի համար,- ուշադրությունը շեղված է դեպի Ուկրաինա։
• Երրորդ, աշխարհը և գերտերությունները ևս ուշադրության կենտրոնում են պահում Ուկրաինայում տեղի ունեցողը։
• Չորրորդ, Ալիևը վախենում է, որ ներկա ստատուս քվոն կարող է ամրանալ, և ինքը չի կարողանա հասնել Արցախի էթնիկ զտման ու Արցախին առանց հայերի տիրանալու իր նպատակին, ինչի համար նա չի խորշի ո՛չ էթնիկ զտումներից, ո՛չ ցեղասպանությունից։

Ալիևը վախենում է, որ աշխարհի տերությունների համար այս խնդիրը էական չէ, և որ նրանք զուտ ուզում են, որ խնդիրը լուծվի։ Տարածաշրջանային միակ տերությունը, որ դեմ է ներկա ստատուս քվոյին՝ իր սեփական շահերից ելնելով, Թուրքիան է, որն ունի սեփական ծրագրերը և օգտագործում է Ալիևին՝ դրանց հասնելու համար։

Եթե նրանց հաջողվի Արցախում իրականացնել էթնիկ զտումներ, դա դուրս կշպրտի ռուսներին այս տարածաշրջանից, իսկ եթե Ռուսաստանն ի վիճակի չէ պաշտպանել Արցախը, նման Ռուսաստան Հայաստանին պետք չէ։

Ռուս-ուկրաինական պատերազմն ու Հայաստանի դեմ քարոզչությունը

Անցնենք երկրորդ թեմային՝ ռուս-ուկրաինական պատերազմի ընթացքում Հայաստանի դեմ այս ուժգին քարոզչությանը։ Բաքվի ու Անկարայի լրատվամիջոցների կողմից համառ ու համակարգված ջանքեր են գործադրվում, ինչը իրականում ծիծաղելի է, որովհետև պատերազմից երկու օր առաջ Ալիևի վարչակարգն էր դաշնակցային փոխգործակցության մասին հռչակագիր ստորագրել Ռուսաստանի հետ, իսկ Էրդողանը պարծենում էր, որ կօգնի Ռուսաստանին շրջանցել պատժամիջոցները։

Սակայն այս երկրները փորձում են մեզ պիտակավորել որպես հակաուկրաինական։

Առաջին կեղծ լուրն այն էր, որ ռուս խաղաղապահները լքում են Արցախը՝ Ուկրաինա գնալու։ Երկրորդ, որ Հայաստանը զինված ուժեր է ուղարկել Ուկրաինա՝ Ռուսաստանի կողմից կռվելու համար։ Երրորդ, որ Հայաստանը ուղարկել է իր «ՍՈւ-30ՍՄ» ինքնաթիռները Ուկրաինա՝ ռուսներին օգնելու համար։ Իհարկե, այս ամենը բացարձակ կեղծիք է, և վերջին կեղծ լուրին հաջորդեց Հայաստանում հավատարմագրված Եվրամիության և ՆԱՏՕ-ի անդամ պետությունների ռազմական կցորդների այցը Հայաստանի պաշտպանության նախարարության ավիաբազաներից մեկը՝ համոզվելու, որ ինքնաթիռները տեղում են։

Զավեշտալին այն է, որ ռուսական օդուժը ամբողջությամբ ներգրավված էլ չէ ուկրաինական պատերազմական գործողություններում, և այն հաստատ Հայաստանի չորս ինքնաթիռների կարիքը չէր ունենա այդ դեպքում։

Վերջինը՝ BBC-ում տեղ գտած ռեպորտաժն էր, որը, հղում տալով թուրքական լրատվականներին, պնդում էր, թե Ռուսաստանը Սիրիայից տեղափոխել է վարձկանների՝ Հայաստանը օգտագործելով որպես տարանցիկ երկիր։ Այստեղ տեսնում ենք հունական դիցաբանության մեջ երեքգլխանի Կերբեր շան ժամանակակից տարբերակը՝ ադրբեջանական, թուրքական մեդիան և բրիտանական լրատվամիջոցներն ու հետախուզական ծառայությունները։

Ինչո՞ւ է կարևոր բրիտանական դերը։ Ադրբեջանական ու թուրքական լրատվամիջոցները հիմնականում խեղկատակություն են, նրանց լրագրողները կրկնում են իշխանության ասածները, ոչ ոք նրանց լուրջ չի վերաբերվում, իսկ բոլոր լավ լրագրողները կա՛մ բանտերում են, կա՛մ այդ երկրներից դուրս։

Սակայն բրիտանական լրատվամիջոցները աշխարհում վստահելի աղբյուր են համարվում, հատկապես BBC-ն, ուստի դա խնդրահարույց է, որովհետև շատ այլ լրատվամիջոցներ են հղում տալիս նրանց, և մենք ստիպված ենք անընդհատ հերքել այս կեղծ լուրերը։

Կարող եմ այսքանը ասել՝ ցանկացած նման պետություն, որը նպաստում է հարյուր հազարավոր մարդկանց սպանություններին ու միլիոնների ընչազրկությանը Եմենում, երկիր, որի մատը խառն է Իրաքի, Աֆղանստանի, Լիբիայի ու այլ երկրների ավերման մեջ, իրավունք չունի քննադատել ագրեսոր այլ պետությունների, ինչպիսին պուտինյան Ռուսաստանն է, առավել ևս՝ Հայաստանի նման ժողովրդավարական երկրին, որն իր պատմության ընթացքում երբեք չի կեղեքել կամ ստրկացրել այլ ժողովուրդների։

Թարգմանությունը՝ Զառա Պողոսյանի