Անի Գրիգորյան, #CivilNetCheck
Արցախն արտաքին աշխարհի հետ կապող միակ ճանապարհը փակած բնապահպան ներկայացող ադրբեջանցիների հիմնական պահանջներից է, որ իրենց մասնագետները հնարավորություն ստանան մուտք գործել Ղարաբաղում գործող հանքեր։
Դեկտեմբերի 10-ին մի խումբ ադրբեջանցիներ փորձեցին մտնել Կաշենի հանքավայր՝ Արցախի հյուսիսում, սակայն հանքի անվտանգությունն ու հարակից համայնքների բնակիչները թույլ չտվեցին, ինչից հետո նրանք հեռացան։ Մյուս օրը՝ դեկտեմբերի 11-ին, Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարությունը բողոքի նոտա հղեց Ռուսաստանին՝ պահանջելով «պահպանել ավելի վաղ ձեռք բերված պայմանավորվածությունները և ապահովել ադրբեջանցի մասնագետների մուտքը հանքեր»։
Դեկտեմբերի 12-ի առավոտից չակերտավոր բնապահպանները, փակելով Լաչինի միջանցքը, պահանջում են իրենց մասնագետների մուտքը հանքեր։
Ինչ են ասում Արցախում
Դեկտեմբերի 14-ին Ազատություն ռադիոկայանի հետ հարցազրույցում Արցախի պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը հայտնել է, որ ռուսական կողմը զգուշացրել էր, որ ադրբեջանցիները գալու են Դրմբոնի և Կաշենի հանքավայրեր։
«Իրենք զգուշացրել էին դրա մասին, ուղղակի տպավորություն կար, որ դա պետք է լիներ օֆիցիալ նամակով և պետք է կազմակերպված լիներ ուրիշ ձև։ Ադրբեջանական կողմը խախտել է այն պայմանավորվածությունները, որ մենք գիտեինք՝ ռուսական կողմի հետ որոշված էր»,- հայտարարել է Վարդանյանը։
Դեռ դեկտեմբերի 12-ին Վարդանյանը հայտարարել էր, որ Լեռնային Ղարաբաղը պատրաստ է քննարկել բնապահպանական հարցեր, ինչպես նաև հրավիրել միջազգային բնապահպանական փորձագիտական խումբ, այդ թվում ադրբեջանցի բնապահպանների մասնակցությամբ։
Դեկտեմբերի 14-ին ռուսական «Դոժդ» հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում Վարդանյանը հաստատել էր Լեռնային Ղարաբաղի պատրաստակամությունը ապահովելու միջազգային անկախ փորձագետների մուտքը հանքեր։
«Մենք կարծում ենք, որ յուրաքանչյուր բնապահպանական խնդիր կարևոր է և մեծ հաճույքով պատրաստ ենք քննարկել և գտնել լուծումների ուղիներ, որպեսզի և՛ մեզ, և՛ հարևաններին լավ լինի։ Եվ կարծում եմ՝ միջազգային փորձագետներն ու բնապահպանները կլինեն լավագույն լուծումը, նաև՝ հայկական կողմի մասնակցությամբ»,- հայտարարել է Վարդանյանը։
Ռուբեն Վարդանյանը, սակայն, տեղեկացրել է, որ ադրբեջանական կողմը որևէ կերպ կապի դուրս չի գալիս։
Արցախը դեմ չէ համատեղ քննարկումներին, նախադեպն առկա է
Հատկանշական է, որ Ստեփանակերտի ու Բաքվի ներկայացուցիչների միջև բնապահպանական հարցերի շուրջ շփումների և անգամ հանդիպումների նախադեպ արդեն իսկ կա։
Այսպես, այս տարվա օգոստոսի 24-ին Արցախի տեղեկատվական շտաբը հաստատել էր ադրբեջանական լրատվամիջոցներում տարածված տեղեկությունը, թե Ադրբեջանի «Մելիորացիա և ջրային տնտեսություն» ընկերության աշխատակիցները Արցախի ներկայացուցիչների մասնակցությամբ այցելել են Սարսանգի ջրամբար։
«[…] Արցախում տեղակայված ռուսական խաղաղապահ զորակազմի միջնորդությամբ Արցախի Հանրապետության ջրային կոմիտեի ներկայացուցիչները դեռևս 2021-ից շփվում են ադրբեջանական կողմի հետ և պարբերական այցեր են կատարում Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող հատվածներ՝ Հանրապետության մի շարք համայնքներին (այդ թվում՝ Ստեփանակերտին) մատակարարվող խմելու և ոռոգման ջրերի օգտագործման շուրջ փոխադարձ պայմանավորվածություններ ձեռք բերելու և խնդիրների կարգավորման համար»,- գրել էր շտաբը՝ հավելելով, որ այդ շրջանակում հերթական հանդիպումը կազմակերպվել էր Սարսանգի ջրամբարի մոտ՝ Սարսանգի ջրերի փոխշահավետ օգտագործման հարցի քննարկման նպատակով:
Այսպիսով, Արցախի իշխանությունը արգելում է ոչ թե ադրբեջանցի մասնագետների մուտքը հանքեր, այլ պահանջում է, որ դրան մասնակից լինեն ինչպես հայ, այնպես էլ միջազգային մասնագետները։ Ավելին, փաստացի, վերջին երկու տարում ադրբեջանցի և հայ մասնագետները համատեղ քննարկումներ և հանդիպումներ իրականացվել են, որը հաստատել են երկու կողմերը։
Ադրբեջանը Արցախում բնապահպանական խնդիրների մասին սկսեց բարձրաձայնել դեկտեմբերի սկզբից։ Դեկտեմբերի 3-ին բնապահպանական խնդիրների պատճառաբանությամբ շուրջ երկու տասնյակ ադրբեջանցիներ փակել էին Ստեփանակերտ-Գորիս ճանապարհը, և միայն երեք ժամ անց բանակցությունների արդյունքում բացեցին այն։ Դեկտեմբերի 10-ին Ադրբեջանի կառավարությունը հայտնեց, որ Ղարաբաղում տեղակայված ռուսական խաղաղապահ զորախմբի հրամանատարության հետ ունեցած բանակցությունների համաձայն՝ դեկտեմբերի 10-ից ստուգումներ են սկսում Մարտակերտի շրջանում գտնվող Կաշեն և Դրմբոն (Գըզըլբուլագի և Դեմիրլիի) հանքավայրերում։
Դեկտեմբերի 12-ից արդեն հարյուրավոր ադրբեջանցիներ փակեցին Լաչինի միջանցքը՝ պահանջելով դադարեցնել Ղարաբաղում «էկոտեռորը»՝ օգտակար հանածոների «ապօրինի օգտագործումը» և հանքերի շահագործումը։
ՍիվիլՆեթը օրեր առաջ պարզել է, որ Ալիևի կառավարությունը վերջերս Կաշենի հանքավայրի շահագործման լիցենզիան վաճառել է բրիտանական Anglo Asian Mining ընկերությանը։
