Շոթա Կինչա, OC Media
Վրաց ուղղափառ եկեղեցու առաջնորդը քննադատել է Կիևի ծրագիրը, որը նախատեսում է Ռուսաստանի հետ կապեր ունեցող եկեղեցուն վտարել քաղաքի իր կենտրոնակայանից։
Շաբաթ օրը պատրիարք Իլիա Երկրորդը դիմել է Կոստանդնուպոլսի պատրիարք Բարդուղիմեոսին, որը ուղղափառ քրիստոնյաների շրջանում ճանաչված է որպես 15 «հավասար» առաջնորդներից առաջինը՝ «օգնելու մեղմել լարվածությունը» Կիևի Լավրայի վանքի վեճի շուրջ:
Ուկրաինայի կառավարությունը Մոսկվայի պատրիարքարանի ուկրաինական ուղղափառ եկեղեցու վանականներին և քահանաներին մինչև մարտի 29-ը ժամանակ է տվել՝ ազատելու Կիևի Պեչորսկայա Լավրա վանական համալիրը, որը երկրի մայր եկեղեցին է։
Թեև ուկրաինական ուղղափառ եկեղեցին նախկինում վայելում էր Ուկրաինայի աջակցությունը, այն լուսանցք մղվեց 2018-2019 թվականներին, երբ կառավարությունը սատարեց Ուկրաինայի նոր, ինքնավար ուղղափառ եկեղեցուն: Թեև հին եկեղեցին Ուկրաինա Ռուսաստանի ներխուժումից հետո իրեն հեռու է պահել Ռուս ուղղափառ եկեղեցուց, այն չի ձգտել պաշտոնական անկախության՝ ի տարբերություն նոր գործընկերոջ:
Կիրակի Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին ողջունել է ուկրաինական ուղղափառ եկեղեցու վարձակալության չվերականգնումը՝ որպես քայլ դեպի Ռուսաստանից երկրի «հոգևոր անկախություն»։
Կոստանդնուպոլսի պատրիարքին ուղղված իր կոչում Իլիա Երկրորդը նշել է, որ եկեղեցին «հավատարմություն է հայտնել իր երկրին» և «անջատվել» ռուսական եկեղեցուց, և որ Ուկրաինայի կառավարությունը չի կարողացել «հաշվի առնել իրավիճակի կրոնական խորությունը»։
«[Ուկրաինական ուղղափառ եկեղեցու առաջնորդ] Միտրոպոլիտ Օնուֆրիյը զրկված է Կիևի Պեչորսկայա Լավրայից, խնդիրներ կան նաև նրա ենթակայության տակ գտնվող այլ եկեղեցիների և վանքերի հետ։ Փաստ է, որ Ուկրաինական ուղղափառ եկեղեցին շատ ծանր վիճակում է հայտնվել»,- գրել է վրաց պատրիարքը։
Քննադատները, այդ թվում՝ վրացի մի շարք աստվածաբաններ դատապարտել են Իլիա Երկրորդի կոչը որպես ռուս ուղղափառ եկեղեցու հանդեպ կարեկցանք։ Ի հակադրություն, Կրեմլի հետ կապված վրացի ծայրահեղ պահպանողական գործիչ Դիմիտրի Լորթքիփանիձեն երեքշաբթի մարդկանց կոչ է արել հավաքվել Թբիլիսիում Ուկրաինայի դեսպանատան մոտ՝ բողոքելու Ուկրաինայի կառավարության՝ «գործող վանական համալիրը թանգարանի վերածելու» ծրագրերի դեմ։
Վրացական ծայրահեղ աջ առցանց գործող խմբերը վերջին շաբաթներին տարածում են Ռուսաստանից եկող դավադրության տեսություններ Կիևի Պեչորսկայա Լավրայի վերաբերյալ, հայտնում են ապատեղեկատվության դեմ պայքարող վրացական Factcheck և Myth Detector հարթակները: Նյութերում ասվում է, որ վանական համալիրի խաչերը սևացել են այն բանից հետո, երբ նոր եկեղեցու քահանաները պատարագ են մատուցել ուկրաիներենով:
Պառակտում ուղղափառ աշխարհում
Ուկրաինա Ռուսաստանի լայնածավալ ներխուժումից հետո Ուկրաինական ուղղափառ եկեղեցին անմիջապես դատապարտեց Ռուսաստանի գործողությունները և հայտարարեց «լիակատար ինքնավարություն և անկախություն» Մոսկվայի պատրիարքարանից: Այնուամենայնիվ, այն ուկրաինական պետական և քաղաքական վերնախավի կողմից դիտվում էր որպես Կրեմլի համախոհ և նրա գաղափարախոսությունը կրող ու քարոզող:
Ուկրաինայի Անվտանգության ծառայությունը ստուգումներ է իրականացրել ուկրաինական ուղղափառ եկեղեցիներում և վանքերում՝ ըստ տեղեկությունների՝ դիվերսանտների կամ ռուսական քարոզչական գործողությունների համար:
Վանականներին վտարելու վերջնաժամկետի՝ Ուկրաինայի կառավարության հայտարարության հաջորդ օրը և Իլիա Երկրորդի ելույթից քիչ առաջ, Ռուս ուղղափառ եկեղեցու առաջնորդ Կիրիլը Ուկրաինայի «պետական լրատվամիջոցներին» և «արմատական քաղաքական գործիչներին» մեղադրեց Պեչորսկայա Լավրա վանական համայնքի դեմ արշավ մղելու մեջ։
Ռուս եկեղեցու պատրիարքը բուռն աջակցություն է ցուցաբերել Ուկրաինայի դեմ Կրեմլի պատերազմին և զորակոչին։ Նոր՝ Ուկրաինայի ուղղափառ եկեղեցին ավելի մեծ հեռավորություն է պահպանել Ռուս ուղղափառ եկեղեցուց և ավելի մեծ աջակցություն է ստացել Ուկրաինայի կառավարությունից:
2019-ից եկեղեցու կանոնական լիակատար ինքնակառավարման՝ ավտոկեֆալիայի հռչակագիրը, ստացել է Կոստանդնուպոլսի պատրիարքի և Ալեքսանդրիայի, Կիպրոսի և Հունաստանի ուղղափառ եկեղեցիների աջակցությունը։ Մյուսները, այդ թվում՝ Վրաց ուղղափառ եկեղեցին, մինչ այժմ հրաժարվում են հավանություն տալ այդ քայլին:
Վրաց և ռուսական եկեղեցիների կապերը
Ռուսաստանի՝ Ուկրաինա ներխուժումից անմիջապես հետո, Վրաց ուղղափառ եկեղեցին բացառեց Մոսկվայի պատրիարքարանի հետ հարաբերությունների խզումը: Մեկ տարվա ընթացքում Իլիա Երկրորդը հիմնականում լռություն էր պահպանում պատերազմի վերաբերյալ, չնայած սովորաբար արտահայտվում էր սոցիալական և քաղաքական հարցերի շուրջ:
Պատրիարքը ներխուժումից երեք շաբաթ անց խուսափում էր հիշատակել Ուկրաինան և Սուրբ Ծննդյան իր վերջին քարոզում քննարկում էր Ուկրաինայի պատերազմը՝ առանց Ռուսաստանին որևէ անդրադարձ կատարելու:
Անցյալ տարվա նոյեմբերին Մոսկվայի պատրիարքարանից հայտնի դարձավ, որ Իլիա Երկրորդը շնորհավորել է ռուս գործընկերոջը ծննդյան օրվա առթիվ՝ ցանկանալով, որ «որքան հնարավոր է շուտ վերականգնվեն արդարությունն ու խաղաղությունը Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև»։
Թեև ռուս և վրաց եկեղեցիների միջև կապերը, որոշ առումներով, սերտ են թվում, այնուամենայնիվ լարվածություն կա Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի եպիսկոպոսությունների իրավասությունների հետ կապված: Ռուս պատրիարք Կիրիլը ժամանակ առ ժամանակ վրաց պատրիարքին դիմելիս կրճատել է նրա տիտղոսը, ինչը մեկնաբանների կողմից դիտվել է որպես Իլիա Երկրորդին «Բիչվինտայի [Պիցունդայի] և Ցխում-Աբխազիայի միտրոպոլիտ եպիսկոպոս չանվանելու միջոց»:«Բիչվինտայի [Պիցունդայի] և Ցխում-Աբխազիայի միտրոպոլիտ եպիսկոպոս չանվանելու միջոց»:
Այնուամենայնիվ, թեև 2008-ին Ռուսաստանը ճանաչել է Աբխազիան և Հարավային Օսիան որպես ինքնիշխան պետություններ, Ռուս ուղղափառ եկեղեցին երբեք պաշտոնապես չի հաստատել այդ թեմերի անկախությունը Վրաց ուղղափառ եկեղեցուց:
Վերջին տարիներին Վրաց ուղղափառ եկեղեցին հայտնվել է պառակտումների և սկանդալների կիզակետում, այդ թվում՝ սեռական բռնության, երեխաների նկատմամբ բռնության և մանկապղծության մեղադրանքների: 90-ամյա Իլիա Երկրորդն իր հերթին ունի մի շարք առողջական խնդիրներ։
