Անցած շաբաթ «Մեդիամաքս» գործակալության տնօրեն Արա Թադևոսյանը սյունակ էր հրապարակել «Լրագրությունը կապիկության մի վերածեք» վերնագրով՝ պատգամավոր Սամվել Ալեքսանյանի՝ լրագրողների հետ ճեպազրույցի մասին, որի տեսագրությունը հրապարակել էր Azatutyun.am կայքը: Արա Թադևոսյանին հակադարձելով՝ թեմայի վերաբերյալ հոդված էր հրապարակել նաև լրագրող Մհեր Արշակյանը, որը ներկա է եղել Ալեքսանյանի հետ ճեպազրույցին: ՍիվիլՆեթը նրանց հետ զրուցել է կոնկրետ այդ դեպքի և հայկական լրագրության խնդիրների մասին:
– Արա, Ձեր սյունակում բավական կոշտ գնահատականների եք արժանացրել այն լրագրողներին, որոնք Սամվել Ալեքսանյանի հետ հարցազրույցի ժամանակ իրենց «պահել են ձայնագրիչի, ոչ թե լրագրողի նման»: Ինչո՞վ է պայմանավորված նման կոշտ քննադատությունը, եթե հաշվի առնենք, որ դիմացինը Սամվել Ալեքսանյանն է:
Ա.Թ.- Թեման բնականաբար ոչ թե անձերն են եղել, որոնք այդ օրը կամ այլ անգամներ ներկա են եղել: Խոսքը նախևառաջ եղել է երևույթի մասին՝ և՛ պրոֆեսիոնալիզմի բացակայության, և՛ թերևս լրագրողական էթիկայի ոչ պատշաճ մակարդակի մասին։ Որ իրարամերժ կարծիքներ են հնչել հոդվածի մասին, շատ լավ է, քանի որ իրոք կարծես որևէ մեկը չվիճարկեց այն թեզը, որ խնդիրը իրոք կա և այն քննարկման պետք է արժանանա: Բնականաբար, կարող են հնչել տարբեր կարծիքներ, և ցանկացած խնդիր հենց այդպես է լուծվում, երբ տեղի է ունենում կարծիքների բախում: Կարծում եմ՝ բոլորն են ընդունում, որ այսօրվա հայկական ժուռնալիստիկայում մի շարք խնդիրներ կան, և հենց լրագրողները պետք է այդ խնդիրները վերհանեն և իրոք փորձեն գտնել մի այնպիսի վիճակ, որը կլինի գոհացուցիչ:
– Արա, մեջբերեմ Ձեր հոդվածից մի հատված. «Այսօրվա հայ լրագրությունն ունի այն հերոսներին, որոնց արժանի է»: Տպավորություն է, որ լրագրողներն են մեղավոր, որ ունեն նման հերոսներ: Կարելի է ասել՝ ինչու Սերժ Սարգսյանը քարոզարշավի ժամանակ քարոզում էր նույն Սամվել Ալեքսանյանի, Ռուբեն Հայրապետյանի և մյուս օդիոզ դեմքերի օգտին: Արդյոք լրագրողնե՞րն են մեղավոր, որ ունեն նման հերոսներ, թե՞ այդ հերոսներն են ստեղծում այն լրագրողներին, որոնք կան:
Ա.Թ.- Թերևս լավ չի ընկալվել այդ միտքը, միգուցե՝ նաև Ձեր կողմից: Գանք կոնկրետ Սամվել Ալեքսանյանի օրինակին. երբ նա կատակ է անում, որ ինքը փող չունի, աղքատ է, և իրեն իր կինն է պահում, և դա սկսում է տարածվել, և հետո լրագրողները սկսում են նորից կեսկատակ-կեսլուրջ այդ մասին խոսել, նրանք դրանով իսկ ըստ էության լեգիտիմացնում են Սամվել Ալեքսանյանի այդ արտահայտությունը: Բոլորս հասկանում ենք, որ նա աղքատ չէ, շատ հարուստ է, և ամենևին նրա կինը չէ իրեն պահում և այլն: Այսինքն՝ մտնելով այդ խաղի մեջ՝ լրագրողները կարծես թե ընդունում են այդ խաղի կանոնները, և խաղը կարծես թե դառնում է իրականություն: Այս դեպքում «հերոս» բառը վերաբերում էր հենց այդպիսի երևույթներին:
– Մհեր, Դուք ներկա եք եղել այդ ճեպազրույցին և Դուք էլ արձագանքեցիք Արայի հրապարակմանը: Այդ սյունակից ի՞նչը ընդունելի և հասկանալի չէ Ձեզ համար:
Մ.Ա.- Ընդունելի չէ վերնագիրը, լեզուն, մտահոգությունն է ընդունելի: Իրականում այնպես չէ, որ Արա Թադևոսյանը միակն է, որ այդպիսի լեզվով է գրում: Նման լեզվով գրում եմ նաև ես և ուրիշների մասին: Ուղղակի երբ կողքից նայում եմ, հասկանում եմ, որ այդպիսի լեզվով չի կարելի գրել, ինչպես ես եմ գրում, և ոչ միայն Արան:
– Կոշտ ձևակերպումների մասի՞ն է խոսքը:
Մ.Ա.– Այո՛, կոշտ ձևակերպումների: Խնդիրը գիտեք ո՞րն է. ես կարծում եմ, որ պրն Թադևոսյանը ինչ-որ առումով ճիշտ կետից չի բռնել, այսինքն՝ բավարարվել է Սամվել Ալեքսանյան – լրագրողներ հարաբերություններով, որտեղ հնարավոր է՝ ինչ-որ խնդիր կա, հնարավոր է՝ լրագրողները չեն փորձել ինչ-որ ուրիշ մարդ բացահայտել Ազգային ժողովում հայտնված այդ կերպարի մեջ: Բայց ես կարծում եմ, որ խնդիրը այդ հարաբերությունները չեն: Լրագրողները գործ ունեն պատրաստի հումքի հետ: Սամվել Ալեքսանյանը խորհրդարանում արդեն պատրաստի հումք է, մենք նրան չենք կարող վռնդել այնտեղից կամ ստիպել պահել իրեն ինչպես հարկն է: Կարծում եմ՝ մենք առնվազն այդ հարաբերությունների մեջ մանկավարժ չենք:
– Փաստորեն, Ձեր խնդիրը ոչ թե Արայի արտահայտած կոնցեպտուալ մտքերն են, այլ ոճը, որով նա քննադատում է լրագրողներին:
Մ.Ա. – Ես կարծում եմ, որ պետք չէր լրագրողների մասին ասել՝ «ոչ հարգելի լրագրողներ»: Ինչո՞ւ պետք չէր. որովհետև կա՛մ պետք է խնդիրը դիտել ավելի գլոբալ այն իմաստով, որ լրագրողներ որպես այդպիսին Երևանում շատ քիչ են, այսինքն՝ հնարավոր է մատների վրա հաշվել, կա՛մ ընդունել, որ բոլորն անխտիր լրագրող են, ներառյալ ես և Արա Թադևոսյանը: Այդ դեպքում չարժեր արտահայտվել «ոչ հարգելի լրագրողներ» ձևակերպմամբ:
Ա.Թ.- Երբ ասում եք կոշտ որակումներ, համաձայն եմ դրա հետ: Սակայն կարծում եմ՝ այն մարդկանց մոտ, ովքեր չեն կարդացել հոդվածը, կարող է թյուր պատկերացում կազմվել: Մեր կայքում տեղադրված է, կարող են կարդալ: Այո՛, կան կոշտ որակումներ, բայց չկան վիրավորական որակումներ: Դա ուզում եմ հստակեցնել, որովհետև երբեք մարդկանց չեմ վիրավորել և չեմ վիրավորի: Ինչ վերաբերում է «ոչ հարգելի լրագրողներ» արտահայտությանը, բնականաբար խոսքն այստեղ ոչ թե բոլոր լրագրողների մասին է, այլ թերևս այն մարդկանց… ինձ համար, օրինակ, ընդունելի չէ, երբ լրագրողին, լինի Սամվել Ալեքսանյանը կամ որևէ այլ մեկը, պարբերաբար դիմում է «քուր ջան», «ազիզ ջան» արտահայտություններով, և այդ լրագրողը որևէ կերպ չի հանդիմանում նրան: Բոլորս հասկանում ենք, որ միգուցե այդ պատգամավորի համար շփման բնական ձև է, սակայն դա չի նշանակում, որ այն պետք է լինի ընդունելի նաև լրագրողի համար, հատկապես եթե հաշվի առնենք, որ նաև տեսաձայնագրվում է: Որքանո՞վ է հաճելի այդ լրագրողին լռելյայն ընդունել այդ որակումները: Ինձ թվում է՝ եթե այդ լրագրողներից մի քանիսը շատ քաղաքավարի պրն Ալեքսանյանին ասեին՝ խնդրում ենք՝ մեզ դիմեք կա՛մ անուն-ազգանունով, կա՛մ որևէ այլ հարիր կերպով, կա՛մ պարզապես թողնեին և գնային, հաջորդ անգամ նույն պատգամավորի համար դա դաս կլիներ: Եվ կրկին գալիս եմ իմ այն մտքին. ստեղծվում է մի այսպիսի կիսահումորիստական վիճակ, որը կարծես թե ընդունելի է դառնում թե՛ լրագրողական աշխարհի, թե՛ հասարակության համար:
Մ.Ա.- Ըստ իս՝ դպրոցում վատ սովորած մարդու համար շատ դժվար է, որ լրագրողը, ասենք, 15-20 րոպեում դառնա մանկավարժ: Ընտրարշավն այն տեսքով, որ պրն Ալեքսանյանն արեց… այդ տեսքով արած մարդու համար լրագրողը չի կարող լինել լավագույն դաստիարակը, քանի որ նա ունի հովանավոր, խոսքը հանրապետության գործող ղեկավարի մասին է, որն իր պատգամավորների, խմբակցության հետ միասին, այսպես ասած, արհամարհած ունի լրագրողներին: Հետևաբար՝ առավելագույնը, որ կարող են անել լրագրողները, մերժելն է պրն Ալեքսանյանի հետ հարցազրույցը, ինչը ենթադրում է, որ լրագրողները՝ որպես օրվա ինֆորմացիա քաղողներ, մնում են դատարկաձեռն, իսկ Սամվել Ալեքսանյանը, իր անկրթությամբ, իր հանճարեղությամբ, ինտելեկտուալ գիգանտությամբ հանդերձ, ինֆորմացիա կրողն է, և մենք այդ պահին գնացել ենք հեշտ ճանապարհով: Չէի ասի՝ դա մեզ իդեալական է հաջողվել:
Ա.Թ.- Եթե այդ զրույցի զուտ բովանդակության մասին խոսենք, անկեղծ ասած՝ ես, կարծում եմ նաև որևէ մեկը, նոր բան չիմացավ: Սամվել Ալեքսանյանը ասում էր այն, ինչ միշտ ասում էր: Այն, որ նա ցինիկ ժպիտով ասաց, որ դեմ է մենաշնորհներին, բոլորը հասկացան, որ ոչ այլ ինչ է, քան ցինիզմ: Հետևապես՝ կարծում եմ, որ նորության, տեղեկատվության առումով այդ զրույցը հասարակությանը որևէ նոր բան չտվեց, և իմ գրելու իմաստը դա էր: Իմ տպավորությամբ՝ դա ավելի շատ ժամանակ անցկացնելու միջոց էր, քան տեղեկատվություն քաղելու և հետո այդ տեղեկությունը հասարակությանը փոխանցելու:
Մ.Ա.- Պարոն Թադևոսյանի մտահոգությունները նորմալ երկրի համար ճշգրիտ են, ինչպես երբեք: Որակումները հանում ես, և ոչ մի սխալ բան չկա: Բայց մենք աննորմալ ենք բոլոր առումներով՝ ինչպես քաղաքական դաշտի, այնպես էլ լրագրողական:
Ա.Թ.- Մենք պետք է ձգտենք նորմալ երկիր դառնալ:
Մ.Ա.- Յուրաքանչյուրս մեր բաժին տարբերակով ձգտում ենք: Բայց կրկնում եմ՝ այդ մարդն այսօր այնպիսի հովանավորություն է վայելում, որ այդ հովանավորության մեջ լրագրողը պարզապես պետք է չաշխատի: Ոչ թե ինքը լրագրող չէ, ինչպես Դուք եք գրում, այլ ինքը կարող է չլինել լրագրող:
Ա.Թ.- Խոսքը դրա մասին չէ: Խոսքն ուղղակի լրագրության տեսակների մասին է: Այսպես՝ մենք ունենք մի փայլուն օրինակ՝ հետաքննող լրագրողների «Հետք» ասոցիացիան՝ Էդիկ Բաղդասարյանի գլխավորությամբ, որը ամեն օր սևագործ և բավական համարձակ լրագրողական աշխատանք է կատարում: Այդ օրինակը վկայում է, որ կարելի է զբաղվել իրական լրագրությամբ: Խոսքը դրա մասին է, և եթե մի քիչ ավելի լայն նայենք, կա լրագրողների մի կատեգորիա, որը բռնում է միայն ձայնագրիչը, գալիս է խմբագրություն, նյութը վերածում է թղթի ու վերջ: Դա լրագրություն չէ, որևէ մեկը ինձ չի կարող դա համոզել: Լրագրող կոչվելու համար մարդ պետք է վաստակի, իրոք գնա նյութի հետևից, և պարտադիր չէ, որ դա լինի հետաքննական, սուր քաղաքական նյութ: Դա կարող է լինել սոցիալական, մշակութային, սպորտային: Այսինքն՝ լրագրողը պետք է ստեղծագործի, այլ ոչ թե պարզապես վերարտադրողի դերում հանդես գա:
Զրուցել է Դերենիկ Մալխասյանը
Զրույցն ամբողջությամբ կարող եք դիտել այստեղ:
