ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի փոխնախարար Դավիթ Խաչատրյանը Սիվիլնեթի հետ զրույցում ներկայացրել է Արցախից բռնի տեղահանված հայրենակիցների բնակարանային ապահովման ծրագրի մանրամասները:
Ծրագրի ներկա վիճակը
Ներկայում Արցախից բռնի տեղահանված անձանց տրամադրվել է 1,020 հավաստագիր, որից իրացվել է ընդամենը 115-ը: Սա բավականին ցածր ցուցանիշ է, քանի որ Արցախից Հայաստան է տեղափոխվել 20-23 հազար ընտանիք: Փոխնախարարն ընդգծել է, որ վերջին շրջանում դիտվում է որոշակի աճ, սակայն այն դեռևս բավարար չէ:
«Նմանատիպ խոշոր սոցիալական ծրագրերը, հատկապես մեր փորձառությունից ելնելով, ունեն նմանատիպ վարքագիծ շահառուների կողմից, որովհետև նախորդ ծրագրերի դեպքում նույնպես առաջին շրջանում գրեթե դիմելիություն չկար», – նշել է Խաչատրյանը:
Օրինակ է բերվում նախորդ ծրագիրը, որտեղ 3,900 ընտանիքից առաջին մեկ տարվա ընթացքում համարյա դիմելիություն չկար, իսկ այսօր արդեն շուրջ 3,500-ը դարձել են տան սեփականատեր:
Ծրագրի բյուջեն և ֆինանսավորումը
Փոխնախարարը հավաստիացրել է, որ ծրագրի ֆինանսավորման խնդիրներ չկան: Կառավարությունն ընթացիկ տարվա համար բավականին գումար է բյուջետավորել և բանակցել է միջազգային ֆինանսական կառույցների հետ: Արդեն կնքման փուլում է վարկային պայմանագիրը, որը նպատակային է այս ծրագրի համար:
Վարկային ծրագիրն իրականացվելու է Համաշխարհային բանկի և Ասիական զարգացման բանկի հետ համատեղ: Ծրագրի ընդհանուր արժեքը գնահատվում է 1,2-2 մլրդ դոլար, ինչը դարձնում է այն Հայաստանի պատմության մեջ ամենախոշոր սոցիալական ծրագրերից մեկը:
Հավաստագրերի մոդելի ընտրության պատճառները
Փոխնախարարը բացատրել է, որ սերտիֆիկատների (հավաստագրերի) մոդելն ընտրվել է հետևյալ պատճառներով.
- Հայաստանում հիպոթեքային շուկան կարելի է համարել կայացած, և բոլոր հնարավոր ռիսկերը հիպոթեքի գործիքը կարող է արդյունավետ կառավարել:
- Նախորդ բնակարանային ծրագրի փորձը տեղահանված հայրենակիցների համար եղել է հաջողված:
- Այս մոդելը հնարավորություն է տալիս քաղաքացուն կամ ընտանիքին ինքնուրույն որոշել բնակության վայրը:
«Ազատ ընտրության հնարավորություն ենք տվել, որովհետև նաև իհարկե քննարկել ենք՝ արդյոք պետք է պետությունն իրականացնի խոշոր շինարարական ծրագիր և մարդկանց բնակեցնի այդտեղ, և արդյունքում հասկացել ենք, որ լավագույն տարբերակը դա չի կարող լինել», – բացատրել է փոխնախարարը:
Վարկային պատմության խնդիրների լուծումը
Արցախցիների մեծ մասը հայտնվել է բանկերի սև ցուցակներում՝ բլոկադայի պայմաններում գտնվելիս, ինչի պատճառով ունեն վարկունակության խնդիրներ: Փոխնախարարը հայտնել է, որ այս հարցը կարելի է համարել լուծված:
«Կարգավորումը, որը թույլ է տալու ընտանիքներին օգտվել ծրագրից, արդեն մշակվել է Կենտրոնական բանկի և ֆինանսների նախարարության համատեղ փաստաթղթով, որը այս պահին գտնվում է ստորագրման փուլում և օրերի ընթացքում կհրապարակվի»:
Ըստ նոր կարգավորման՝ բոլոր այն ծրագրերի դեպքում, որոնցում պետությունն ամբողջական ծախսածածկում է ապահովում, հաշվի չի առնվում անձի մյուս ժամկետանց պարտավորությունները:
Միայնակ անձանց և հատուկ խմբերի բնակարանային հարցը
Փոխնախարարն առաջարկել է տարբերակված մոտեցում՝ կախված միայնակ անձի սոցիալական խմբից: Առանձնացվել են երկու հիմնական խումբ՝ միայնակ թոշակառուներ և միայնակ երիտասարդներ:
Միայնակ թոշակառուների համար առաջարկվել է, որ եթե նրանք չունեն քաղաքում բնակվելու, աշխատելու կամ կրթվելու հետ կապված որևէ խոչընդոտ, ապա կարող են հատկացված գումարով ընտրել նախատեսված բնակավայրերից որևէ մեկը:
Ինչ վերաբերում է միայնակ երիտասարդներին, ապա փոխնախարարը գտնում է, որ նրանք պետք է աշխատանքի միջոցով փորձեն լրացնել այն գումարը, որը տրամադրում է պետությունը:
Հատուկ սոցիալական խմբերի համար նախատեսվում է նաև սոցիալական բնակարանաշինության զուգահեռ ծրագիր:
Սոցիալական աջակցության մոտեցումների փոփոխությունը
Նոր մոտեցմամբ աջակցությունը դարձել է ավելի թիրախային և հասցեական: «40 000 գումարած 10 000 դրամ» ծրագիրը փոխարինվել է նոր մոտեցմամբ, որտեղ աջակցությունը շարունակվում է տրամադրվել մինչև 18 տարեկաններին, թոշակառուներին, հաշմանդամություն ունեցողներին և կերակրող կորցրած ընտանիքներին:
Նոր ծրագրում ներդրվել են երկու կարևոր փոփոխություն:
- Բնակարանային հավաստագիր ստանալու դեպքում աջակցությունը շարունակվում է մինչև տարվա վերջ
- Ցածր եկամուտ ունեցող ընտանիքները կստանան լրացուցիչ աջակցություն
Փոխնախարարի գնահատմամբ սա «բալանսավորված մոտեցում է», որը հաշվի է առնում թե՛ զբաղվածության հարցերը, թե՛ բնակարանային զուգահեռ իրագործվող ծրագիրը:
Քաղաքացիության հարցը
Քաղաքացիության ստացումը արցախցիներին հնարավորություն է տալիս օգտվել ոչ միայն բնակարանային ծրագրից, այլև պետական համակարգում աշխատելու և ծառայելու հնարավորություններից:
Էլեն Մուրադյան
