Ելիզավետա Չուխարովա, OC Media
Դաղստանի Լենինաուլ գյուղում քանդվել է պատմական չեչենական մզկիթ, չնայած տեղական պաշտոնյաների նախկինում տված հավաստիացումներին, որ շենքը կպահպանվի։
Լուրը հաղորդել է տեղի բնակիչներից մեկը Auh_media Instagram-ի էջում տեղադրված տեսաուղերձում։
Կադրում երևում է երեք տղամարդ, որոնք կանգնած են քանդված կառույցի և շինարարական սարքավորումների առջև։ Նրանց խոսքով՝ շենքը մզկիթ էր, որը կառուցվել էր Ախտաշ-Աուխ գյուղի չեչենների կողմից 19-րդ դարում։ Նրանք մեջբերում են ցարական ժամանակաշրջանի մարդահամարների գրառումները, որոնցում նշված է այդ ժամանակ տարածքում գործող չորս մզկիթների մասին, այդ թվում՝ խնդրո առարկա մզկիթի։
«Մենք բազմիցս դիմել ենք տարբեր մարմինների՝ խնդրելով պահպանել այս մզկիթը որպես մեր պատմական հիշողության մաս։ Մայիսի 7-ին մենք հանդիպում ունեցանք, որտեղ համաձայնություն ձեռք բերվեց, որ քանդումը կչեղարկվի։ Սակայն մայիսի 8-ի առավոտյան տրակտոր էր եկել, և մզկիթը քանդվել է»,- ասում է տեսանյութի տղամարդկանցից մեկը։
Միջադեպը վրդովմունք է առաջացրել սոցիալական ցանցերում: Չեչեն ընդդիմադիր բլոգեր Թումսո Աբդուրախմանովը, որը տեսանյութը տարածել է իր տելեգրամյան ալիքում, քննադատել է չեչեն պաշտոնյաների լռությունը։
«Իրավիճակը լարված է: Ո՛չ [Չեչնիայի ղեկավար Ռամզան] Կադիրովը, ո՛չ էլ նրա ենթականերից որևէ մեկը չի միջամտում կամ մեկնաբանում տեղի ունեցողը»,- ընդգծել է Աբդուրախմանովը:
Երկուշաբթի առավոտից Չեչնիայի առանցքային դեմքերի, այդ թվում՝ Կադիրովի, նահանգային պատգամավոր Ադամ Դելիմխանովի, մարդու իրավունքների պաշտպան Մանսուր Սոլտաևի կամ ազգային հարցերի նախարար Ախմեդ Դուդաևի կողմից որևէ հրապարակային մեկնաբանություն չի եղել։
Ախտաշ-Աուխ գյուղը պատմականորեն Աուխի շրջանի մաս է եղել՝ հիմնականում բնակեցված ակկին չեչեններով։ Շրջանը վերացվել է 1944-ին՝ Ստալինի ժամանակաշրջանում չեչեն և ինգուշ ժողովուրդների տեղահանությունից հետո։ Հողը վերաբաշխվել է հարևան շրջանների միջև և վերաբնակեցվել լակերով և ավարներով։ Չնայած վայնախ ժողովուրդներին 1957-ին թույլատրվել է վերադառնալ, Աուխի շրջանի վերականգնման հարցը տասնամյակներ շարունակ մնացել է չլուծված։
2019-ին Դաղստանի կառավարությունը հաստատել է Աուխի շրջանի վերականգնման նոր ծրագիր, որը կտևի մի քանի տարի։ Ծրագիրը նախատեսում էր Լակի շրջանից դաղստանցի վերաբնակիչների համար նոր բնակելի թաղամասերի կառուցում՝ նախկինում չեչեններին պատկանող տները լքելու համար։
Սակայն 2024-ի մարտին Նովոլակսկի շրջանի Գամիյախ գյուղի բնակիչները դժգոհություն հայտնեցին Աուխի շրջանի վերականգնման համար նախատեսված «հողերի բռնագրավման» վերաբերյալ և պահանջեցին կասեցնել հողամասերի հետ կապված բոլոր գործարքները մինչև վերաբնակեցման ծրագրի ավարտը։
2024-ի նոյեմբերին Լենինաուլի չեչենները Կադիրովին խնդրել էին օգնել լուծել հողային հակամարտությունը։
Խնդրագիրը ներկայացվեց, երբ ակտիվ բաշխվում էին վիճահարույց հողատարածքները Ուկրաինայում լայնածավալ ռուսական ներխուժման մասնակիցների միջև, որոնք, ըստ «Աուխի հանրային խորհրդի» ներկայացուցիչների, անհամաչափ առավելություն էին տալիս ավարներին:
2025-ի փետրվարի 23-ին՝ ստալինյան տեղահանության տարելիցին, հիշատակի հանրահավաքներ անցկացվեցին և՛ Դաղստանում, և՛ Չեչնիայում։ Նման միջոցառումների ժամանակ Չեչնիայի վարչապետ Մագոմեդ Դաուդովը կրկին պահանջեց դաշնային և տարածաշրջանային իշխանություններից վերադարձնել նախկին Աուխի շրջանում գտնվող հողերն ու բնակարանները՝ տեղահանվածների ժառանգներին։
