Վերջին օրերին Հայաստանում լրահոսը հագեցած էր սկանդալային պատմություններով ու դեպքերով՝ օֆշորային գործարք՝ կապված վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի անվան հետ, սպանություն ռազմական ինստիտուտում և վերջապես՝ աղմկահարույց սպանություն Գորիսում, մարզպես Սուրիկ Խաչատրյանի հրաժարական: Այս թեմաների շուրջ ՍիվիլՆեթը զրուցել է քաղաքագետներ Ստեփան Դանիելյանի և Մանվել Սարգսյանի հետ:
Ս.Դ. – Բոլորս հասկանում ենք, որ միայն վարչապետը չէ, որ օֆշորում ունեցել է կազմակերպություն, կան շատերը, որոնք նույն գործով են զբաղված: Եթե վարչապետը պատժվի, դա նախադեպ կլինի բոլոր մյուսների համար, իսկ մյուսների մասին տեղեկատվությունը մենք կլսենք, որովհետև այս օֆշորային տվյալները բացվում են: Ինձ թվում է, որ այդ նախադեպը նրանք թույլ են տալիս՝ լինի: Երկրորդը՝ Սյունիքի դեպքը. այն շատ հետաքրքիր դեպք է, որովհետև մամուլի տվյալներով՝ ամեն ինչ սկսել է ընտրությունների ժամանակ, այսինքն՝ կա դրվածք՝ Սերժ Սարգսյանը Սուրիկ Խաչատրյանին հանձնել է Սյունիքի մարզը, որ ընտրությունների ժամանակ համապատասխան ձայներ ապահովի, որ Սյունիքը լինի կառավարելի՝ ըստ իրենց պատկերացումների և այլն: Եվ այդ ընտրությունների ժամանակ մեկը՝ Ավետիք Բուդաղյանը, չի ենթարկվել և իր թեկնածությունն է դրել, ինչը բերել է այս դեպքերին: Բնականաբար, բարձր իշխանությունը կամ իշխողը՝ Սերժ Սարգսյանը, պետք է հանգուցալուծի խնդիրը. մի կողմից՝ եթե պատժի Սուրեն Խաչատրյանին, կնշանակի՝ մյուս մարզերում նախադեպ է առաջանում, որ Սերժ Սարգսյանը տեր չի կանգնում իր դրած դրվածքին: Այս առումով, իմ կարծիքով, պատիժ չի լինի, պարզապես ժամանակավորապես մարզպետին կազատեն, իր [Սերժ Սարգսյանի] մարդկանցից որևէ մեկը երևի կլինի մարզպետ, որից հետո՝ ժամանակի ընթացքում, նրան [Սուրիկ Խաչատրյանին] կվերադարձնեն իշխանության: Այսինքն՝ այստեղ խնդիրը ոչ թե արդարադատությունն է, այլ որ այդ համակարգը ինչ օրենքներով գործում է, այդ օրենքներով էլ շարունակելու գործել: Մենք պետք է հասկանանք, որ Հայաստանը կառավարվում է մի խումբ մարդկանց կողմից՝ ըստ իրենց օրենքների, իրենց հասկացողությունների, և այդ օրենքները Սահմանադրության ու օրինականության հետ երբեք որևէ առնչություն չեն ունենալու:
— Ինչո՞ւ հանրությունը չի ընդվզում:
Մ.Ս. – Եղել են դեպքեր, երբ հանրությունն ընդվզել է: Հիշում եք՝ ոչ հեռու ժամանակներում էլ է եղել սպանություն այն ժամանակ մյուս օլիգարխ Ռուբեն Հայրապետյանի կողմից, և մենք տեսանք: Իսկ եթե այսօր չկա, դա չի նշանակում, որ հասարակությունը չի հետաքրքրվում այդ խնդիրներով, ուղղակի Հայաստանում ավելի ու ավելի պարզեցվում է վիճակը, հասարակությունն այսօր ավելի ռացիոնալ է և ավելի լավ է հասկանում՝ ում հետ գործ ունի: Իհարկե, կան հերթական պահանջներ՝ պահանջում են այս բանը անեն, այն բանը անեն, բայց Ստեփանը ճիշտ ասաց՝ հասարակությունը շատ լավ գիտի՝ ում հետ գործ ունի, ինչ խմբավորում է, որը, փաստորեն, զավթել է պետական իշխանությունը, և ինչ օրենքներով է նա ապրում: Եթե ստեղծվում է այդպիսի վիճակ, և դա սկսում է գիտակցվել, իհարկե այստեղ հասարակության անելիքը արդեն շատ ավելի մեծ պետք է լինի: Մարդիկ հասկացել են, որ այն ձևերը, որոնք օգտագործվել են՝ սանձելու իշխող այս խմբավորմանը, արդյունավետ չեն, և մենք այս վերջին տարվա ընթացքում արդեն տեսնում ենք, որ բնակչությունը տարբեր մարզերում և Երևանում արդեն իսկ փորձում է գտնել այն ձևերը, որոնք կարող են լինել արդյունավետ: Մարդիկ գործնական են նայում՝ ճանապարհ են փակում, ստեղծում են իշխանությունների համար դժվար լուծելի իրավիճակներ:
— Բայց նույնիսկ դա չի փրկում իրավիճակը:
Մ.Ս. – Իհարկե, բայց մարդիկ իրենք պետք է համոզվեն՝ փրկում է, թե չի փրկում: Խնդիրը դա է, որ նրանք արդեն ուզում են ազդեցիկ ձևեր գտնել: Մենք նայում ենք ուրիշ պետությունների՝ հարևան Թուրքիային, այլ երկրների, այնտեղ էլ հասարակությունները չգիտեին՝ ինչպես վերաբերվել: Սկզբից բողոքում ես, պահանջում ես, հետո հասկանում ես, որ դա ձև չէ:
— Դուք խոսում եք սոցիալական բունտի՞ մասին, Հայաստանում դա հնարավոր համարո՞ւմ եք:
Մ.Ս. – Ո՛չ, սոցիալական չէ, ցանկացած խնդիր, որ Հայաստանում փորձեք լուծել, կանգնելու եք այդ պատի առաջ: Եվ ձեր առաջ կանգնելու է խնդիր՝ բայց ո՞նց այս խնդիրը լուծել: Դուք կա՛մ ձևը կգտնեք, կա՛մ չեք գտնի, ավելի ու ավելի բարդ ձևեր են պետք:
— Մարդիկ կարծես ձևը արտագաղթի ճանապարհն են համարում:
Մ.Ս. – Մի մասը այդ ձևն է գտել, և դա լուծում է բերում իրենց համար: Բայց ովքեր ցանկություն չունեն Հայաստանից գնալու, պետք է մտածեն՝ որոնք են այն ձևերը, որոնց միջոցով կարելի է պարտադրել իշխող խմբավորմանը կա՛մ ազատել պետական համակարգը, կա՛մ ենթարկվել Սահմանադրությանը: Ուրիշ եղանակ չկա՝ պետք է պարտադրել:
— Հանրությունն ինքը թերևս չի կարող որոշել՝ որ ձևով պետք է պարտադրի արդեն լավ կազմակերպված այդ պատին քանդվել: Չե՞ք կարծում, որ դա պետք է լինի ընդդիմադիր քաղաքական ուժերի գործը: Այսօր ընդդիմությունը, հատուկենտ հայտարարություններ անելուց բացի, կոնկրետ դեպքերի հետ կապված որևէ գործողություն չի իրականացնում: Ինչո՞վ է պայմանավորված ընդդիմադիր քաղաքական ուժերի պասիվությունը:
Ս.Դ. – Գիտեք, երբեմն օգտագործվում են բառեր, կաղապարներ, որոնք մարդկանց մտածողությունը և գործունեությունը թակարդի մեջ են գցում: Այդ թակարդ բառերի մեջ է նաև «ընդդիմադիր» բառը: Ի՞նչ է նշանակում ընդդիմադիր քաղաքական կուսակցություն: Եթե կա նորմալ գործող պետություն, կա իշխանություն, կա ընդդիմություն, և ընտրությունների միջոցով նրանք տեղերով կարող են փոխվել: Եթե այդ ընտրական մեխանիզմը չկա, ի՞նչ է նշանակում ընդդիմադիր քաղաքական ուժ: Եթե դու մասնակցում ես ընտրություններին, որոնք գոյություն չունեն, հետո քեզ ինչ-որ տոկոսներ են տալիս, որպեսզի դու ընդդիմության ֆունկցիա կատարես, գնում ես խորհրդարան, մասնակցում ես այդ քննարկումներին, որը ոչինչ չի բերում, բայց դու հպարտորեն ասում ես՝ գիտե՞ս ինչ, ես ընդդիմադիր եմ… Ի՞նչ կարող ես անել: Դու, լինելով ընդդիմադիր, ճանաչում ես գործող այդ համակարգը: Եթե դուք շարժում եք անում և ասում եք՝ պահանջում ենք, բողոքում ենք, հետո ասում եք՝ ամոթ, նշանակում է, որ դուք ճանաչում եք այդ համակարգը: Խնդիրը հետևյալն է՝ արդյո՞ք մենք կարող ենք չճանաչել, ասել՝ մենք ձեզ չենք ճանաչում, այդ դեպքում արդեն խոսակցությունը փոխվում է:
— Իսկ հասարակությունը կարո՞ղ է նման բան թույլ իրեն:
Ս.Դ. – Իմ կարծիքով՝ այն քաղաքական ուժերը, որոնք մասնակցում են այս ֆարսին, ճանաչում են այս իշխանությունը: Մեզ պետք են կազմակերպման այն ձևերը, որոնք չեն ճանաչում այս իշխանությունը: Այսինքն՝ եթե դու դեմ ես այս համակարգին, վայր դիր քո մանդատները տեղական իշխանությունում, խորհրդարանում և դիր ռադիկալ խնդիր: Եթե դու այդ ռադիկալ խնդիրը չես դնում, ի՞նչ է նշանակում ընդդիմադիր. դա պարզապես դերակատարում է իշխող համակարգի մեջ: Եվ գուցե այդտեղ մարդիկ ինչ-որ շահ ունեն և եթե չունենային, ապա ո՞րն է տրամաբանությունը, որ նրանք մասնակցում են: Այս առումով ես ասում եմ, որ այդ ընդդիմադիր բառերից, կաղապարներից պետք է ազատվել: ν
Զրուցել է Արփի Մախսուդյանը
Հարցազրույցն ամբողջությամբ դիտե՛ք CivilNet.am կայքում
