Երևանում 4 938 բազմաբնակարան շենք կա, որոնցից 4 547-ը կառավարվում է 258 համատիրությունների կողմից։ Մնացած շենքերը կառավարվում են լիազորված կառավարիչների, հավատարմագրային կառավարիչների ու վարչական շրջանների ղեկավարների կողմից։
Ինչ է համատիրությունը
Համատիրությունը քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց անդամների և անդամների վճարների վրա հիմնված կոոպերատիվ է։ Համատիրությունների հիմնական գործառույթը տանիքների, աստիճանավանդակների, վերելակների և այլ ընդհանուր գույքի վերանորոգումն ու կանխարգելիչ միջոցառումների իրականացումն է, ընդհանուր օգտագործման տարածքների, ծխաօդային ուղիների մաքրումը, շենքերի տեխնիկական վիճակի ուսումնասիրությունը։ Համատիրության հիմնադիր կարող են հանդիսանալ քաղաքացիները, իրավաբանական անձինք, Հայաստանի Հանրապետությունը և համայնքները:
Համատիրություն ստեղծելը բնակչի իրավունքն է։ Հիմնադրումից հետո դրան կարող է անդամակցել համատիրության մեջ ընդգրկված բազմաբնակարան շենքի շինության ցանկացած սեփականատեր: Անդամները, ինչպես նաև շենքը իրավունք ունեն դուրս գալ համատիրությունից։ Համատիրությունը կարող է լուծարվել ընդհանուր ժողովի որոշմամբ։
Ինչ ունենք իրականում
Համատիրությունը, ըստ օրենքի, պարտավոր է կատարած աշխատանքի մասին ամեն ամիս հաշվետվություն տալ տվյալ բազմաբնակարան շենքի բնակիչներին։ Հաշվետվությունը պետք է կազմվի գրավոր և փակցվի շենքի բնակիչներին տեսանելի վայրում։ Դա պարտադիր պայման է, չկատարումը հանգեցնում է վարչական պատասխանատվության։ Նույն կերպ պետք է արվեն տարեկան վճարումների մասին ծանուցումները։ Իրավաբան Թաթուլ Խուդատյանի խոսքով՝ օրենքով սահմանված կետերը գրեթե ոչ մի համատիրություն չի կատարաում։
«Բնակիչը տեղյակ է, որ կա համատիրություն, բայց օրենքից տեղյակ չի, նրան չեն ծանուցում ժողովների վերաբերյալ, տարեկան հաշվետվություններ չեն տրամադրում նրան, միայն ժամանակ առ ժամանակ, երբ գնում են տեղեկանք վերցնելու, փող են ուզում՝ երեք-չորս տարվա կուտակված, ինչ-որ ծախսերի համար, որի բացվածքը բնակիչը երբեք չի ստացել»,- նշում է Խուդատյանը։
Երևանի պետական համալսարանի Իրավագիտության ֆակուլտետի դասախոս Գրիգոր Բեքմեզյանի խոսքով՝ մինչև այսօր կան բնակիչներ, որոնք վճարները կանխիկ են վճարում, սա օրենքի խախտում է։
«Օրենքը նախատեսել է, որ ամեն տարի պետք է բնակիչների ժողովը որոշի, թե ինչքան պետք է հավաքվի յուրաքնչյուր բնակչից՝ ըստ ունեցած բաժնեմասի, ընդ որում այդ ժողովը պետք է նախաձեռնվի շենքի կառավարման մարմնի կողմից և կարող է իրականացվել տարբեր ձևերով, ընդհուպ մինչև հարցման միջոցով։ Հայտարարությունը պետք է փաքցվի շենքի տեսանելի վայրում, յոթ օր մնա այնտեղ»,- բացատրում է Բեքմեզյանը։
Ինչ է պարտավոր անել բնակիչը
Շենքի պահպանման ու սպասարկման աշխատանքների համար բնակիչները պարտավոր են կատարել պարտադիր վճարներ, կատարել ընդհանուր ժողովի և կառավարման մարմնի որոշումները, բարեխղճորեն վերաբերվել գույքին։
Բնակիչն իրավունք ունի ստանալ տեղեկություններ համատիրության գործունեության վերաբերյալ, մասնակցել կառավարմանը։ Սեփականատերերը շատ հաճախ անտեղյակ են շենքի կառավարման հարցերից և համատիրության գործունեությունից։ Պատճառը երկկողմանի է․ մի կողմից բնակինչը իրազեկված չէ և չի հետաքրքրվում կառավարման կարգով, մյուս կողմից, համատիրությունը շատ հաճախ ոչ թափանցիկ և ոչ հաշվետու գործունեություն է իրականացնում։
«Համատիրությունների զարգացման ասոցիացիա» ՀԿ-ի տնօրեն Արամ Գրիգորյանի խոսքով՝ վճարները անհրաժեշտ են, բայց երբեմն բավարար չեն կարևոր աշխատանքներ կատարելու համար։
«Շենքերի վիճակը հնարավոր չի լինում պահել-պահպանել այնպես, ինչպես իրականում պետք է լինի, երկու խնդիր է այստեղ առկա․ առաջինը, որ այն ֆինանսական միջոցներով, որոնք վճարում են սեփականատերերը, հնարավոր չէ իրականացնել այդպիսի աշխատանքներ, և երկրորդը, որ քաղաքացիների վճարած ֆինանսական միջոցները երբեմն ոչ արդյունավետ են ծախսվում»,- ասում է Գրիգորյանը։
«ԵՐՖԻ» համատիրության կառավարիչ Կարեն Ավագյանի խոսքով՝ վերջին տարիներին բնակիչների հետաքրքրությունը նվազել է՝ ընդհանուր ժողովին ներկայանալու առումով, նաև անկանխիկ վճարումներին անցնելուց հետո՝ վճարումների տեմպը 75-80 տոկոսով նվազել է։
«Կառավարությունը իր բոլոր ռեսուրսները չօգտագործեց, ըստ իս՝ պետք էր մեդիաներում շատ խոսել սրա մասին, մինչև հիմա գալիս են ու զարմանում, որ կանխիկ մուծումներ չկան, միայն անկանխիկ։ Այսօր բնակիչները աշխուժությամբ չեն գնում անկանխիկ մուծումների, որովհետև անկանխիկ մուծումները հավելյալ միջնորդավճարներ են պահանջում»,- ասում է Կարեն Ավագյանը։
Ինչ կարող է անել կողմը մյուսի թերացման պարագայում
«Եթե կառավարիչն է թերանում, բնակիչները կառավարչին փոխելու իրավունք ունեն, իսկ եթե բնակիչը չի վճարում, ապա կառավարիչը նախապես նախազգուշացնելով բնակչին՝ կարող է դիմել դատարան, դատական կարգով բնակչից բռնագանձել այդ գումարները, բայց պետք է անպայման հստակ ապացուցի կառավարիչը, որ օրենքով նախատեսված ձևով այդ բնակչին տեղեկացրել է սահմանվող վճարների մասին, որ կարողանա բնակչից գումարը վերցնել։ Եթե նշված քայլերը չեն կատարվել, ինչը հիմնականում չի արվում, բնակիչը դատարանում կշահի դատը»,- բացատրում է իրավաբան Գրիգոր Բեքմեզյանը։
Ոլորտի մասնագետները խնդրի համակարգային լուծում են տեսնում
«Համատիրությունների զարգացման ասոցացիա» ՀԿ-ի տնօրեն Արամ Գրիգորյանը կարծում է, որ կառավարությունը պետք է համակարգված ուշադրություն դարձնի խնդրին։
«Իրավական դաշտը պետք է կանոնակարգվի, հավասարակշռվի, իրազեկման արծավներ պետք է իրականացվի, պետք է որակավորվեն համատիրության կառավարիչները»,- ասում է Գրիգորյանը:
«Երևան համայնքը և պետական այլ կառույցները տեղյակ են այս խնդրից, բայց երբ այս խնդիրը բարձրացվի և այս համատիրությունները վերանան, դա լրացուցիչ բեռ է Երևան համայնքի համար, որովհետև համայնքը պետք է աշխատանքներ կատարի, որ ձևավորի կառավարման մարմին և համայնքին, ըստ էության, հարմար է այս հարցի վերաբերյալ քննարկումներ չիրականացնելը»,- նկատում է իրավաբան Թաթուլ Խուդատյանը։
Երևանի քաղաքապետարանից թեմայի վերաբերյալ մեկնաբանություն չցանկացան տալ, տեղեկացրին, որ առաջիկայում բարեփոխման նախագծեր են նախատեսվում։ Մինչ այդ բնակիչները կշարունակեն վճարել չիրականացվող աշխատանքների համար։
Պատրաստեց Լիա Ավագյանը
