-Դուք տարեսկզբին «Ֆեյսբուք»-ում գրել էիք, որ այս տարի՝ 2011թ., անելու եք երկու գիրք և մեկ հեղափոխություն, բառացի եմ նշում։ Գրքերն արեցիք, հեղափոխությունը չստացվեց։ Ինչո՞ւ։
-Անկեղծ ասած՝ երբ ասում էի հեղափոխություն, նկատի չունեի, որ ինքս կլինեմ հեղափոխության հիմնական անողը, այլ որ ես կլինեմ դրա մասնակիցը։ Բայց պարզվեց, որ այդ տարբերակը չի աշխատում։ Նկատի ունեի քաղաքական հեղափոխություն, որտեղ ես չէի կարող լինել գլխավոր գործող անձը, և այդ հեղափոխությունն ակնհայտորեն չի ստացվում։ Եթե ռեալիստ լինենք, առաջիկա հեռանկարում էլ չի ստացվի. կուզեի սխալվել։
Արդեն գրել եմ, որ մնաց հաջորդ տարվան, այսինքն՝ դեռ հույս կա. հիմա արդեն մի քիչ զգույշ եմ խոսում։ Սա նշանակում է, որ հեղափոխությունը պետք է արվի այն դաշտում, որտեղ ես կարող եմ լինել հիմնական գործող անձ, այսինքն՝ այն դաշտում, որն իմ դաշտն է։
Չեմ ուզում ասել մշակույթ, քանի որ Հայաստանում մշակույթ մի քիչ այլ կերպ են հասկանում, երևի ճիշտ կլինի ասել մտածողության դաշտ, որտեղ գրականությունը կարող է վճռական դեր խաղալ։ Հեղափոխություն ասելով ես նկատի չունեի և հիմա էլ նկատի չունեմ իշխանափոխություն, այլ այնպիսի կտրուկ փոփոխություններ, երբ հայաստանցին լրիվ այլ երկրի քաղաքացի իրեն կզգա։ Մի փոքր անորոշ է հնչում, բայց բացատրեմ։
Ես քաղաքական գործունեությունս սկսեցի 2007թ., երբ նախավերջին գրքիս շնորհանդեսին սկսեցի ոչ թե բանաստեղծություն կարդալ, այլ խոսեցի քաղաքական գործընթացների մասին: Նախապես պատրաստվել էի. կոչվում էր «Հայկական նախագիծ», ինչը շատերին զարմացրեց։
Այսինքն՝ իմ մեջ կար այդ զգացողությունը, համոզումը, որ Հայաստանում ինչ-որ բան պետք է կտրուկ փոխվի։ Այդ ժամանակ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը չէր եկել, այդ մասին նույնիսկ խոսակցություն էլ չկար։ Եվ ես սկսեցի կանոնավոր գրել։
Նիկոլ Փաշինյանն ինձ հրավիրեց «Հայկական ժամանակ» և սյունակ տվեց, որտեղ ես արտահայտում էի իմ մտքերը, որոնց հիմնական իմաստն այն էր, որ Հայաստանը ունի կտրուկ փոխվելու ռեսուրս, այսինքն՝ փոքրիկ, անօգնական երկրից դառնալու ուրիշ տեսակի երկիր, որը քաղաքականապես տարածաշրջանում ինչ-որ դեր կխաղա, և մարդը դրա արդյունքում իրեն բոլորովին ուրիշ ձև կզգա։ Այն մարդը, որը իր ներսում ռեսուրս է զգում, ակտիվ է, որը չի ուզում պարզապես գոյատևել, այլ մասնակցել աշխարհի գործընթացներին, չթողնի գնա, ինչպես հիմա ենք տեսնում։
-2011թ. կա՞ր այդ հեղափոխությունն իրականացնելու ռեսուրս։
-2011թ. ես ոչ թե նոր էի խոստանում, այլ դեռ հավատում էի, որ դա դեռ հնարավոր է, քանի որ խոստումը ավելի շուտ էի տվել։ Ճիշտն ասած՝ հիմա, երբ մեկ-մեկ իմ գրածներին հղումներ են տալիս և հարցեր ուղղում, ես տեսնում եմ, թե ինչքան արագ է փոխվել իմ զգացողությունը, իրավիճակի գնահատականը։ Շատերը կարող են ասել, որ Մարինեն արագ փոխում է հայացքները, բայց ես դրանից չեմ վախենում։ Իմ քաղաքական հայացքները չեն գալիս որոշակի նեղ գաղափարախոսությունից, այլ գալիս են իրավիճակից։
Ինձ համար անփոփոխը, դոմինանտը ցանկությունն է և համոզումը, որ Հայաստանը հնարավոր է կտրուկ փոխել, իրավիճակը արմատապես փոխել։ Իսկ թե դա ոնց է հնարավոր փոխել, կախված է իրավիճակից։ Ես էն ժամանակ դեռ տեսնում էի, որ հնարավոր է քաղաքական միջոցներով՝ դասական քաղաքական, փոխել։ Հիմա արդեն չեմ հավատում։
-Ejournal-ում տպագրած Ձեր հոդվածում Դուք գրել եք, որ Հայաստանը դեմ է առել քաղաքական փակուղու։ Ի՞նչ փակուղու մասին է խոսքը, և ինչո՞ւ է դեմ առել փակուղու։
-Փակուղու դեմ առավ, քանի որ նոր ուժ՝ տեսակով նոր ուժ, չկա։ Պայքարը գնում է որոշակի բանի ներսում։ Հեղափոխական նոր ուժ, որը նոր լինի իր մտածողությամբ, չկա։ Հիմա Հանրապետական կուսակցությունը, որը իշխանության է, փորձում է պահել իշխանությունը, իսկ ՀԱԿ-ը, որը իշխանություն չունի, փորձում է քանդել համակարգը։ Սա, սակայն, մակերեսային է, իսկ խորքում տարբերությունը էական չէ։
Հայաստանում ամենաընդունված հակադրությունը ազատական-ազգայնական հակադրությունն է։ Բայց իրականում, իմ կարծիքով, Հայաստանի ազատականները պահպանողականներ են, քանի որ իրենք ազատականության մեջ առանցքը դարձրել են հակաազգայնականությունը։ Հիմա ազատականը ո՞րն է. նա, որը ազգայնականին ձեռ է առնում, որ վերջինս երազային, խանգարող պատկերացում ունի հայրենասիրության մասին, իսկ ինքը ավելի պրագմատիկ է։
Սա հայ ազատականության հիմնական գիծն է, որն ուղղակի հիմարություն է։ Հակառակը, եթե մենք շարժվենք այդ նեղ պրագմատիզմով և մեծ պահանջներ չունենանք, բավարարվենք քչով, կունենանք այն, ինչ ունենք այսօր։
-2007թ., երբ Տեր-Պետրոսյանը վերադարձավ քաղաքական դաշտ, Դուք ՀԱԿ-ի համակիրների դաշտում էիք, հետո դուրս եկաք։ Ինչո՞ւ դուրս եկաք և հիմա ո՞ր դաշտում եք։
-Նա վերադարձավ ոչ թե որպես միայն քաղաքական գործիչ, այլ նաև նախագահության թեկնածու, և հիմնական թեկնածուն նա և Սերժ Սարգսյանն էին։ Կան իրավիճակներ, երբ քաղաքական դաշտը անխուսափելիորեն պարզունականում է։ Առաջանում է երկու ալտերնատիվ։ Ինձ համար պարզ էր, որ ես պետք է Տեր-Պետրոսյանին պաշտպանեի։ Սերժ Սարգսյանին չէի կարող պաշտպանել. որևէ մեկը դա չի կարող պատկերացնել։
Մյուս տարբերակը չեզոք մնալն էր, որը ես էլի չէի կարող անել, քանի որ ես մտել էի քաղաքական ակտիվ դաշտ, իսկ դա կնշանակեր խաղից դուրս մնալ։ Երբեմն մտածում եմ՝ էն ժամանակ խաբկանք էր, բայց կարծեմ խաբկանք չէր. Տեր-Պետրոսյանի շուրջ այն ժամանակ այլ իրավիճակ էր, էսօրվա իրավիճակը չէր, համեմատելի չէ։ Էսօր նրա շուրջը մնացել են մարդիկ, որոնք ընդունել են, որ ինքն է ամեն ինչ որոշում, և ՀԱԿ-ը մեկ մարդու շուրջ է։ Էն ժամանակ էդպես չէր։ Ի՞նչ է նշանակում շարժում։
Այն ահագին տարերային է և ներսից լիքը հնարավորություններ ունի։ Ես կարծում եմ, որ պարտադիր չէր, որ շարժումը հանգեր ՀԱԿ-ին՝ էսօրվա ՀԱԿ-ին։ Միգուցե պետք է ինստիտուցիոնալացվեր, բայց ոչ էս ձևով։ Դա անխուսափելի չէր, ուրիշ տարբերակ կար։
Հարցազրույցն ամբողջությամբ դիտե՛ք Civilnet.tv կայքում
