Մարկ Դովիչ
Հայաստանը Ադրբեջանի դեմ հայց է ներկայացրել ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարան՝ Ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման միջազգային կոնվենցիայի խախտման հիմքով: Սա առաջին հայցն է Հայաստանի կամ Ադրբեջանի մասնակցությամբ, որը երբևէ ներկայացվել է դատարան։
Հաագայի դատարանի կայքում զետեղված հայցում նշվում է, որ «տասնամյակներ շարունակ Ադրբեջանը հայերին ռասայական խտրականության է ենթարկել», «պետության կողմից հովանավորվող հայատյաց քաղաքականության արդյունքում հայերը ենթարկվել են համակարգված խտրականության, զանգվածային սպանությունների, կտտանքների և այլ չարաշահումների»:
Կոնկրետ հիշատակվում են Ադրբեջանի գործողությունները Ղարաբաղում և նրա շուրջ անցած տարվա պատերազմի ժամանակ, ինչպես նաև նշվում է, որ այդ ժամանակից ի վեր «Ադրբեջանը շարունակում է մասնակցել հայ ռազմագերիների, պատանդների և այլ ձերբակալված անձանց սպանություններին, կտտանքներին և այլ ծաղրուծանակի»:
Ադրբեջանում ձերբակալված հայերի թիվը մնում է անհայտ, թեև համարվում է, որ այդ թիվը գերազանցում է 100-ը: Անցյալ շաբաթ Հայաստանի Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակի հրապարակած զեկույցում հավաքվել են Ադրբեջանում հայ ռազմագերիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի և կտտանքների տագնապալի վկայություններ:
«Անշուշտ, ամենադաժան վերաբերմունքը լինում է գերեվարվելուց անմիջապես հետո»,- ասել է Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը զեկույցը ներկայացնելիս:
Քննության հիմքում ընկած է ՄԱԿ-ի՝ Խտրականության բոլոր ձևերի վերացման կոնվենցիան, որը պարտավորեցնում է այն ստորագրած կողմերին արգելել ռասայական խտրականությունը: Հայաստանն այդ կոնվենցիային միացել է 1993-ին, իսկ Ադրբեջանը՝ 1996-ին:
Ըստ հայցի՝ Հայաստանը ձգտում է «Ադրբեջանին պատասխանատվության ենթարկել նրա կատարած խախտումների համար, կանխել ապագա վնասը և փոխհատուցում ստանալ արդեն իսկ պատճառված վնասի համար»։ Հայաստանը խնդրել է դատարանին կիրառել մի շարք հրատապ միջոցներ, այդ թվում Բաքվի ռազմավարի պուրակի փակումը և հայ ռազմագերիներին ու պահվող քաղաքացիական անձանց վերադարձը:
Ռազմավարական դատավարությունների կենտրոնի ղեկավար Էդմոն Մարուքյանը Ֆեյսբուքի իր էջում ևս գրում է, որ «հրատապ միջոցները» կարող են ներառել Ադրբեջանում պահվող ռազմագերիների և ձերբակալված հայ քաղաքացիական անձանց վերադարձը:
Հայաստանի շրջակա միջավայրի նախկին նախարար Իրինա Ղափլանյանը հայցի ներկայացումն անվանել է «պատմական պահ» Հայաստանի համար և նշել, որ «Բաքվի և Սումգայիթի ջարդերից մինչև նացիստական Հաղթանակի զբոսայգի՝ Բաքվի ռեժիմը պետք է պատասխանատվության ենթարկվի պետության կողմից հովանավորվող հայատյաց քաղաքականության համար»։
Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լեյլա Աբդուլաևան հայտարարել է, որ երկիրն ամուր կպաշտպանի իրեն դատարանում, և նշել, որ Բաքուն մտադիր է հակընդդեմ հայց ներկայացնել նույն դատարան առաջիկա օրերին, որտեղ Երևանին մեղադրելու է նմանատիպ խախտումների համար:
Ադրբեջանի փոխարտգործնախարար Էլնուր Մամադովը Twitter-ում գրել է, որ Ադրբեջանի հայցն ընդդեմ Հայաստանի կվերաբերի «Ղարաբաղում և նրա շուրջ տարածքների օկուպացիայի ժամանակ ադրբեջանցիների նկատմամբ մարդու իրավունքների խախտումների 30 տարիներին»:
Արդարադատության միջազգային դատարանը ՄԱԿ-ի գլխավոր դատական մարմինն է և լուծում է երկրների միջև վեճերը: Այն ստեղծվել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո և իր գոյության ընթացքում քննել է ոչ ավելի, քան 200 գործ։
