Շոթա Կինչա, OC Media
ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը հայտարարել է «Վրաստանում ժողովրդավարությունը խարխլելու համար պատասխանատուների» դեմ վիզային սահմանափակումների մասին՝ ի պատասխան Վրաստանի իշխանությունների՝ օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքի և «խաղաղ այլախոհությունը ճնշելուն ուղղված ահաբեկման արշավի և բռնության կիրառման հստակ ցուցումների»։
Հինգշաբթի երեկոյան հրապարակված հայտարարության մեջ չեն նշվում հստակ անուններ, սակայն ասվում է, որ ցուցակը ներառելու է «անձանց, որոնք պատասխանատու են Վրաստանում քաղաքացիական հասարակությանը և խաղաղ հավաքների ազատությունը ճնշելու համար՝ բռնության կամ ահաբեկման արշավի միջոցով»։
Հայտարարության մեջ նաև նշվում է, որ դեռևս չսահմանված ցուցակը կարող է ընդլայնվել՝ ներառելով «Վրաստանում 2024-ի հոկտեմբերին կայանալիք ընտրություններին ընդառաջ, ընթացքում և դրանից հետո» ժողովրդավարական նորմերը խախտողներին։ ԱՄՆ պետքարտուղարը նաև հայտարարել է Վրաստանի հետ «երկկողմ համագործակցության համապարփակ վերանայման» մասին։
«Շարունակում ենք հուսալ, որ Վրաստանի ղեկավարները կվերանայեն օրենքի նախագիծը և քայլեր կձեռնարկեն իրենց երկրի ժողովրդավարական և եվրաատլանտյան ձգտումներն առաջ տանելու համար»:
Հայտարարությունը հնչում է օրեր առաջ սպասվող այն քայլից, որ իշխող «Վրացական երազանք» կուսակցությունը չեղարկելու է նախագահ Սալոմե Զուրաբիշվիլիի՝ օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքի վրա դրած վետոն։ Այն ստացել է «ռուսական օրենք» մականունը՝ 2012-ին Ռուսաստանում ընդունված նմանատիպ օրենսդրության պատճառով, և ընդլայնվել է՝ քաղաքական ազատությունները ճնշելու նպատակով:
«Վրացական երազանքը» մայիսի 14-ին երրորդ և վերջին ընթերցմամբ օրինագիծն ընդունեց փողոցային բազմամարդ ցույցերի պայմաններում՝ նմանատիպ բողոքի ցույցերից գրեթե մեկ տարի անց, երբ այն ժամանակ ետ էր կանգնել այդ օրենքն ընդունելուց:
Կառավարությունն արձագանքել է ոստիկանական ուժերի նկատմամբ ժողովրդական դժգոհությանը, որն ուղեկցվում է աայլախոհների նկատմամբ ահաբեկման արշավով, ներառում անանուն սպառնալից հեռախոսազանգեր և դիմակավոր մարդկանց կողմից դարանակալումներ: Իշխանությունները նաև մի շարք քրեական գործեր են հարուցել օրինագծի հակառակորդների դեմ, իսկ ոմանք ենթարկվել են վարչական խոշոր տուգանքների:
Բլինքենի հայտարարությունը հնչում է Վրաստանի կառավարության քայլերի նկատմամբ Վաշինգտոնում առկա զայրույթի ֆոնին: Հայտարարությունից գրեթե մեկ օր առաջ Politico-ն հայտնել էր, որ «Վրաստանի ժողովրդի ակտի» մասին երկկուսակցական օրինագիծը պետք է ներկայացնեն ԱՄՆ դեմոկրատ սենատոր Ժաննա Շահինը և հանրապետական Ջիմ Ռիշը՝ ի լրումն օրենսդրական մեկ այլ նախաձեռնության՝ ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի անդամ Ջո Ուիլսոնի հեղինակած «Վրաստանի հաշվետվողականության, ճկունության և անկախության զարգացման տարբերակների համախմբումն ու ընդլայնումը» (MEGOBARI): ԱՄՆ Սենատում հանրապետականների առաջնորդ Միթչ Մաքոննելը վերջիններից էր, որը միացել էր վրացական կառավարությանը օրենքի վերաբերյալ իրենց որոշումը վերանայելու կոչերին:
««Վրացական երազանք» կուսակցությունը, փորձելով ամրապնդել իր իշխանությունը, ոչնչացնելու է վրաց ժողովրդի եվրաատլանտյան ձգտումները»,- ասել է Մակքոննելը չորեքշաբթի Սենատում ունեցած իր ելույթում:
«Իհարկե, սա նաև պետք է այն պահը լինի, երբ Վրաստանի իշխող կուսակցությունը ճանաչի Պուտինի քմահաճույքները կատարելու համար իր ժողովրդի կամքն անտեսելու համար վճարելիք գինը և կանգ առնի՝ իրենց հարաբերություններն Արևմուտքի հետ քայքայելուց առաջ»: Ամերիկացի բարձրաստիճան դիվանագետի այս քայլը պաշտպանել են նաև ԱՄՆ-ում գործող վերլուծական խոշոր կենտրոնները՝ Մակքեյնի ինստիտուտը, Ջորջ Բուշի ինստիտուտը և Freedom House-ը:
Մայիսի 22-ին նրանք համատեղ հորդորել են ԱՄՆ կառավարությանը և «եվրոպական դաշնակիցներին» գործել ««Վրացական երազանքի» ավտոկրատ կառավարության» դեմ և «անհապաղ սահմանել ճանապարհորդական սահմանափակումներ և ֆինանսական պատժամիջոցներ այն անձանց դեմ, որոնք պատասխանատու են Վրաստանի ժողովրդավարական զարգացումը և եվրաատլանտյան ձգտումները խաթարելու համար, այդ թվում՝ «Վրացական երազանքի» բարձրաստիճան պաշտոնյաները և նրանց ընտանիքները»։
Ենթադրվում է, որ Բլինքենի որոշումը հետևել է պետքարտուղարի օգնական Ջիմ Օ՛Բրայենի՝ անցյալ շաբաթ Թբիլիսի կատարած այցի ժամանակ Վրաստանի ղեկավարության կարծիքը փոխելու անհաջող փորձին: Նախազգուշացնելով օրինագծի ընդունման հետևանքների մասին՝ Թբիլիսիում Օ’Բրայենը նաև նշել է վրացի պաշտոնյաների դեմ ֆինանսական պատժամիջոցների հնարավորության մասին, ինչի մասին Բլինքենն իր հայտարարության մեջ չի խոսել։
Վրաստանում մեծանում են ակնկալիքները, որ սրան կարող են հետևել նաև ԵՄ-ի կողմից նմանատիպ հայտարարություններ։ ԵՄ անդամ մի շարք երկրներ արդեն նախազգուշացրել էին Վրաստանի կառավարությանը, որ օրինագծի ընդունումը կխոչընդոտի մինչև տարեվերջ անդամակցության բանակցություններն սկսելուն և նույնիսկ կարող է վտանգել Վրաստանի՝ ԵՄ-ի հետ վիզայի ազատականացման ռեժիմը։
Մայիսի 19-ին Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը և Գերմանիայի կանցլեր Օլաֆ Շոլցը համատեղ հայտարարություն են տարածել, որում ափսոսանք են հայտնել «Վրացական երազանքի»՝ «եվրոպական ուղուց» «շեղվելու» որոշման կապակցությամբ։
«Վրացական երազանքի» աճող հակաարևմտականությունը
Չնայած պատժամիջոցների հնարավոր կիրառման մասին ԱՄՆ-ի նախազգուշացումների աճին, «Վրացական երազանքի» առաջնորդները հավատարիմ մնացին իրենց խոստմանը` ընդունելու օրենսդրությունը երկրում քաղաքացիական հասարակության խմբերի դեմ, որոնց նրանք մեղադրում են Վրաստանում ԱՄՆ-ի աջակցությամբ հեղափոխություն կազմակերպելու փորձի մեջ:
Ռուսաստանի՝ Ուկրաինա ներխուժումից ի վեր, «Վրացական երազանքի» առաջնորդները նաև պնդել են, որ իրենց հիմնադիր և պատվավոր նախագահ, միլիարդատեր Բիձինա Իվանիշվիլին արդեն գտնվում է «դե ֆակտո միջազգային պատժամիջոցների» տակ՝ Վրաստանին Ռուսաստանի դեմ պատերազմի մեջ ներգրավելուց հրաժարվելու համար։
Կուսակցությունը դա գովազդում է որպես «գլոբալ պատերազմական կուսակցության» մասին դավադրության տեսության մաս, որը վերահսկում է Արևմուտքը և որը գործում է ընդդեմ Վրաստանի շահերի, քայլ, որը դիտորդներից շատերի կողմից ընկալվում է որպես մեծապես արևմտամետ ունեցող երկրում դեպի Ռուսաստան շեղումն արդարացնելու փորձ։
«Վրացական երազանքի» կողմից հակաարևմտյան դավադրության տեսությունների ընդունումն ուղեկցվել է կառավարության կողմից պահպանողական և ծայրահեղ աջ մի շարք քաղաքականություններով, ներառյալ «գենդերային գաղափարախոսության» և «գեյերի քարոզչության» դեմ: Պատժամիջոցները հերթական ցածրակետն են վրաց-ամերիկյան հարաբերություններում, որոնք զարգանում էին դեռ 1990-ականների կեսերից՝ նախագահ Էդուարդ Շևարդնաձեի պաշտոնավարումից սկսած և Վրաստանի հաջորդական կառավարությունների օրոք:
Սակայն սա ԱՄՆ առաջին պատժամիջոցները չեն լինի վրացի պաշտոնյաների դեմ։ Անցյալ տարվա ապրիլին ԱՄՆ-ը վիզային սահմանափակումներ մտցրեց չորս վրացիների նկատմամբ, որոնք, ըստ տարածված կարծիքի, գործիք են եղել դատական բարեփոխումների արգելափակման գործում՝ «Վրաստանում օրենքի գերակայությունը և հանրության հավատը երկրի դատական համակարգի նկատմամբ խաթարելու համար»: Մի քանի ամիս անց ԱՄՆ-ը պատժամիջոցներ կիրառեց նաև Վրաստանի նախկին գլխավոր դատախազ Օթար Պարցխալաձեի նկատմամբ՝ մատնանշելով նրա կապերը Ռուսաստանի հետ։
Պարցխալաձեի հանդեպ պատժամիջոցները հանգեցրին օրենսդրական փոփոխությունների, որոնք թույլ չեն տալիս Վրաստանի կենտրոնական բանկին կիրառել միջազգային պատժամիջոցները Վրաստանի քաղաքացիների դեմ՝ առանց տեղական դատարանի որոշման, ինչը կարող է հանգեցնել ԿԲ-ի՝ երկրորդական պատժամիջոցների ենթարկվելուն:
«Վրացական երազանքի» առաջնորդները, մերժելով պատժամիջոցների ենթարկվածներից որևէ մեկին հետաքննելու կոչերը, փոխարենը պնդել են, որ ԱՄՆ կառավարության պարտականությունն է իրենց ներկայացնել ապօրինությունների ապացույցները: Օտարերկրյա գործակալների մասին օրինագծի ընդունման մասին հայտարարելուց երկու օր առաջ խորհրդարանական մեծամասնության առաջնորդ Մամուկա Մդինարաձեն խստիվ պահանջել է ԱՄՆ-ից հանել պատժամիջոցի տակ գտնվող դատավորների նկատմամբ վիզային սահմանափակումները։
