Transparency International հակակոռուպցիոն կազմակերպության հայաստանյան կենտրոնը հետևել է մայիսի 5-ին կայացած Երևանի ավագանու ընտրություններին: Կենտրոնի տնօրեն Վարուժան Հոկտանյանը ՍիվիլՆեթին պատմում է իրենց դիտարկումների մասին:
— Պարոն Հոկտանյան, ինչպե՞ս կգնահատեք մայիսի 5-ի ընտրությունները:
— Նախապես ասեմ, որ խախտումների վերաբերյալ ավելի մանրամասն նկարագրություն կլինի: Եթե փորձենք ընդհանուր պատկերին որակական գնահատական տալ, ապա ընդհանուր առմամբ՝ տեղի ունեցավ այն, ինչ տեղի էր ունենում նախորդ ընտրությունների ժամանակ: Այն կոռուպցիոն դրսևորումները, որ կային նախորդ ընտրություններում, մենք՝ որպես հակակոռուպցիոն կազմակերպություն, հիմնականում տեսանք նաև այս անգամ, միգուցե՝ որոշ տարբերություններով:
— Ի՞նչ տարբերություններ կային, օրինակ՝ ճչացող կամ առանձնացող:
— Այդ իմաստով՝ այդպիսի տարբերություններ ես չէի ասի, որ կային, եթե համեմատենք անցած տարվա մայիսի խորհրդարանական ընտրությունների հետ: Ես կնշեի մեկ այլ երևույթ, և սա նախնական գնահատականն է. ավելի շատ խնդիրն այն էր, որ չկային այսպես կոչված այն կոշտ դրսևորումները՝ քվեատուփի լցոնումներ, մարդ գողանալ, քվեատուփ գողանալ: Չկային նաև բաց քվեարկության մասսայական դեպքեր:
— Մասնակի դեպքերի մասին ահազանգեր կայի՞ն:
— Բնականաբար, կային, բայց այստեղ մի շատ կարևոր տարբերություն պետք է նշենք: Մենք իրականացնում էինք ընտրական թվերի վերլուծություն, այժմ դա ընթացքի մեջ է: Նախագահական ընտրությունների ժամանակ այդպիսի երևույթներ տեղի ունեցան Երևանից դուրս՝ հիմնականում հեռավոր գյուղերում: Երևանում նույնպես այդ ժամանակ այդ տիպի ինչ-որ խախտումներ չէին գրանցվել:
— Բաց քվեարկության դեպքե՞ր:
— Այո՛, մասսայական բաց քվեարկություն՝ շատ տարօրինակ ձևով, շատ մեծ քանակությամբ, շատ բարձր մասնակցությամբ և այդ բարձր մասնակցության պայմաններում՝ գործող նախագահի օգտին տված ձայների այդպիսի բարձր տոկոսներ: Բայց նորից եմ ասում, որ դա այն ժամանակ էլ, հիմնականում, դիտարկվեց Երևանից դուրս: Իսկ եթե մենք միայն Երևանը վերցնենք նախորդ ընտրությունների համեմատ՝ այդ կտրվածքով էական տարբերություններ չկային: Եթե նայենք զուտ քանակական տեսանկյունից, այստեղ մեկ հետաքրքիր բան կա, որը կարող է վերլուծության համար իսկապես հետաքրքիր նյութ հանդիսանալ: Առաջինը՝ և՛ նախագահական ընտրությունների, և՛ նախորդ՝ 2009թ. ավագանու ընտրությունների համեմատ՝ ավելի բարձր տոկոս ստացավ Հանրապետական կուսակցությունը:
— Սա ինչպե՞ս բացատրել: Շատերի քննարկման առարկա է դարձել այն, որ Տարոն Մարգարյանի վարկանիշը ավելի բարձր է, քան Հանրապետական կուսակցության առաջնորդ Սերժ Սարգսյանինը կամ զուտ Հանրապետական կուսակցությանը:
— Երկու բաղադրիչ կարող եմ առանձնացնել. առաջինը՝ պարզապես այն է, որ, կարծես թե, ՀՀԿ-ին հաջողվեց այնպես անել, որ այս ընտրությունները ներկայացվեն քաղաքային և ոչ թե քաղաքական: Համենայնդեպս, ունենալով անձնական դիտարկումներ, տարբեր թաղամասերից ինֆորմացիա, մարդիկ, կարծեք, ավելի հակված էին քվեարկելու՝ ելնելով դրանից: Այսինքն՝ այդ խնդիրը Հանրապետականը կարողացավ լուծել:
— Տարոն Մարգարյանին հաջողվե՞ց քաղաքայինը տարանջատել քաղաքականությունից:
— Այո՛, նա դիրքավորվեց որպես մենեջեր և ոչ թե քաղաքական գործիչ, իսկ ընդդիմությունն ավելի շատ փորձում էր քաղաքական ընտրություն դարձնել:
Երկրորդը՝ իսկապես կոռուպցիոն գործընթացների ավելի լայնատարած բնույթն էր, բավական մեծ ընտրակաշառքների բաժանումը: Եվ երրորդը՝ ինչ-որ չափով կապված երկրորդի հետ. որոշակի հիասթափություն կար գործող քաղաքական ուժերի՝ «Ժառանգության», ԲՀԿ-ի, ՀԱԿ-ի և ՀՅԴ-ի նկատմամբ: Մի մասի նկատմամբ՝ նախագահական ընտրություններին չմասնակցելու պատճառով, մյուս դեպքում՝ հետընտրական զարգացման տրամաբանական շարունակությունը չգտնելու պատճառով: Արդյունքում ընտրողը ավելի շատ հակված էր, իսկապես, գումարով քվեարկել: Այսինքն՝ դա կոռուպցիոն դրսևորում էր:
— Վերաբերմունքը հանգեցնում է կոռուպցիոն ռիսկի բարձրացմա՞նը:
— Հենց կոռուպցիայի, քանի որ ռիսկը կա և այն ավելի ակտուալացվեց: Ես այստեղ կարող եմ ասել այսպես՝ ընտրողը շատ ավելի ապաքաղաքական քվեարկեց և, հետևաբար, ավելի պատրաստակամությամբ ընդունեց այդ ընտրակաշառքը: Այստեղ ես մեկ հանգամանք էլ եմ տեսնում, և սա նույնպես միտում է, որն ավելի ուժեղանում է ընտրությունից ընտրություն. դա վստահված անձանց, հանձնաժողովի անդամների կաշառվածության խնդիրն է:
— Դուք առանձնացրիք երկու կոռուպցիոն դրսևորում, մեկը՝ շարքային ընտրողի հետ կապված, մյուսը՝ վստահված անձանց, հանձնաժողովի անդամների հետ:
— Այստեղ ես կարող եմ ավելի մեծ կոռուպցիոն ռիսկի մասին խոսել, որովհետև ասել, որ հանձնաժողովի անդամը իսկապես կոռուպցիայի մեջ ներգրավված է, թե ոչ, հնարավոր կլինի միայն այն դեպքում (մեր կազմակերպությունը ևս հաճախ է դրա մասին կոչ անում), երբ ընտրողների ցուցակները քվեարկությունից հետո հրապարակվեն: Եթե հրապարակվեն, կերևա, որովհետև ի վերջո, եթե հանձնաժողովի նախագահը տեսնում է, որ տվյալ ընտրողը նա չէ, ով գալիս է քվեարկելու, մենք հստակ կարող ենք ասել, որ հանձնաժողովը աշխատել է կոռուպցիոն պայմաններում: Իսկ քանի որ չի հրապարակվում, սա մնում է ենթադրության ոլորտում:
— Ընտրակաշառքին կամ ընտրողներին կաշառելու մասին շատ է խոսվում, բազմաթիվ ահազանգեր կան: Ձեր կազմակերպությունը նույնպես գրանցել է, Iditord-ն է գրանցել, լրատվամիջոցներն են նկարահանել: Որևէ մեկը ապացուցե՞լ է, կամ կա՞ փաստացի ապացույց, որ կաշառք բաժանվել է:
— Երեք-չորս այդպիսի դեպք եղել է: Ոստիկանության հաղորդագրություններն ուսումնասիրե՛ք, կարծես մի քանի մանր-մունր այդպիսի դեպք եղել է:
— Իսկ մասսայակա՞ն, որ բաժանվել է:
— Այդպիսի բան չի բացահայտվում, որովհետև սա այն գործարքն է, երբ դա կատարվում է կողմերի փոխադարձ համաձայնությամբ: Այսինքն՝ ոչ միայն կաշառք տվողը, այլ նաև վերցնողը համաձայնությամբ են այդ քայլին գնում, և եթե կողմերից ոչ մեկը չի ասում, կողքից ինչ-որ մեկն է ասում, որ գիտեք՝ այստեղ փող են բաժանում: Չգիտեմ՝ հիշո՞ւմ եք, թե՞ ոչ՝ և՛ մայիսի խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ, և՛ նախագահական ընտրությունների ժամանակ գործը նույնիսկ հասավ նրան, որ ոստիկանությունն ընդունում էր կասկածյալի բացատրությունը, որ փող բաժանելը չի նշանակում, որ ընտրակաշառք եմ բաժանում, ուղղակի օգնում եմ էլի մարդկանց: Հասկանո՞ւմ եք՝ որպեսզի փաստը ապացույց լինի, պետք է հստակ երևա, ձայնագրություն լինի, որ տվյալ մարդը վերցնում է գումարը և բացահայտ ասում է, որ այո՛, ես կգնամ և այդ համարի օգտին կքվեարկեմ: Իսկ դա, ինքներդ էլ հասկանում եք, միայն մի դեպքում հնարավոր է բացահայտել, մեր պայմաններում ես առայժմ չեմ կանխատեսում և ակնկալում, երբ իրավապահ մարմիններն իրենք դրսևորեն նախաձեռնություն, իսկ դա ավելի վերևից եկող քաղաքական կամքի դրսևորման արդյունքում կարող է լինել: Որպես կանոն, իրավապահ մարմինը սպասում է ինչ-որ ահազանգ ստանալու: Չեն լինում դեպքեր, որ նա կանխարգելիչ քայլեր անի, ինքը փնտրի, գտնի: Ստանում են հաղորդում և դիմում են կամ չեն դիմում ինչ-որ գործողությունների: Այսինքն՝ պրոակտիվություն չկա: Ոստիկանությունն ավելի շատ սպասողական վիճակում է:
Հիմա ավելի օպերատիվ էին պատասխանում ահազանգերին, բայց վստահաբար կարող եմ ասել, որ նորից, որպես կանոն (դրանում չեմ մեղադրում իրավապահ մարմիններին, այլ ավելի շատ քաղաքական կամքի բացակայությանն եմ վերագրում), այդ երևույթների մեծ մասը հիմնազուրկ է հայտարարվում:
Զրուցել է Դերենիկ Մալխասյանը
Հարցազրույցն ամբողջությամբ դիտեք Civilnet.am կայքում:
